25 noyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli saziş əsasında Kəlbəcər rayonu (Kəlbəcər şəhəri də daxil olmaqla) Azərbaycana qaytarılmışdır. Qarabag.com Kəlbəcər şəhərinin XIX əsrin əvvəllərindən müasir dövrədək inzibati-ərazi bölgüsünün tarixi haqqında material hazırlamışdır.

Kəlbəcər rayonunun inzibati mərkəzi – Kəlbəcər şəhəri (əvvəllər Kəlbəcər, Kəlbəcəri) qayalı ərazidə, Tərtər çayının sahilində yerləşir.
[1856 – cı il üçün Qafqaz təqvimi . Tiflis, 1855-ci il. Üçüncü bölmə, səh. 365]
[Kənd icmalarının və dini əqidəyə görə əhalinin paylaşdırılmasının göstərilməsi ilə Yelisavetpol quberniyasının xəritəsi. 1888]
[SSR İttifaqının (Rayonlar və şəhərlər) inzibati-ərazi bölgüsü, səh. 228]

1813-cü ildə Gülüstan sülh müqaviləsi ilə Qarabağ xanlığı (Kəlbəcər də daxil olmaqla) Rusiya İmperiyasının tərkibinə daxil oldu.

1835-ci ildə Qarabağ əyaləti (Kəlbəcər daxil olmaqla) Rusiya imperiyası Zaqafqaziyasının Müsəlman əyalətlərinin tərkibinə daxil edildi
[E. Veydenbaum Qafqaz üzrə bələdçi. Tiflis, 1888., səh.. 146]
[O. Yevetski. Zaqafqaziya diyarının statistik təsviri. Sankt-Peterburq, 1835., səh 24]

1840-cı ildə Qarabağ əyaləti (Kəlbəcər də daxil olmaqla) yeni yaradılmış Xəzər vilayətinə daxil edilib, bütün mahalların adları məntəqələrə, əyalətlər isə qəzalara dəyişdirilimişdir. Nəticə etibarilə, Qarabağ vilayətinin adı dəyişdirilərək Qarabağ qəzası adlandırıldı.
[1871-ci il üçün Qafqaz təqvimi. Tiflis, 1870. İkinci bölmə. Bakı quberniyasının tarixi icmalı., s. 44-45]

1846-cı ildə Kəlbəcəri də özündə birləşdirən Qarabağ qəzasının adı dəyişdirilərək Şuşa qəzası adlandırılmışdır.
[1868-ci il üçün Qafqaz təqvimi . Tiflis, 1868. Üçüncü bölmə Qafqaz və Zaqafqaziya diyarının mülki idarələrinin tarixi icmalı., səh 398]

1855-ci ildə Kəlbəcər Şuşa qəzasının Zəngəzur sahəsinin Qaraçoru minbaşlığının tərkibində Kalbəcər köçəri düşərgəsi kimi göstərilmişdir.
[1856-cı il üçün Qafqaz təqvimi. Tiflis, 1855. Üçüncü filial, səh. 365]

1868-ci ildə Şuşa qəzası (Kəlbəcər də daxil olmaqla) Yelizavetpol quberniyasının tərkibinə daxil edildi.

1873-cü ildə Kəlbəcər Yelizavetpol quberniyasının yenicə yaradılmış Cavanşir qəzasının tərkibinə daxil edildi.
[A. Ş. Milman XIX -XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanın siyasi quruluşu. (İnzibati aparat və məhkəmə, müstəmləkə idarəetmə formaları və metodları). 1966., səh. 157]
[Kənd icmalarının və əhalinin dini etiqad əsasında bölüşdürülməsinin göstərilməsi ilə Yelisavetpol quberniyasının xəritəsi. 1888]
[Azərbaycanın yaşayış yerlərinin siyahısı. Narkomprodun nəşri. Kənd təsərrüfatı siyahıya alınmalarının materialları üzrə 1917 və 1921-ci illər. Bakı, 1922-ci il, səh. 32]

Azərbaycan Demokratik Respublikası (1918-1920) illərində Kəlbəcər kəndi Gəncə quberniyasının Cavanşir qəzasının tərkibinə daxil idi.
[Azərbaycan Demokratik Respublikası (1918-1920) 1998-ci il qanunvericilik aktları (Sənədlər və materiallar)// Şuşa, Zəngəzur, Cavanşir və Cəbrayıl qəzalarında xalq məktəblərinin üçüncü vəzifəsinin təsis edilməsi haqqında qanun. No 111., səh. 157]

1919-1920-ci illərdə Kəlbəcər kəndi Qarabağ general-qubernatorluğunun tərkibinə daxil edildi.
[Azərbaycan Demokratik Respublikası (1918-1920) 1998-ci il qanunvericilik aktları (sənədlər toplusu), // səh. 389]

1926-cı il “Böyük Sovet Ensiklopediyası” nın birinci cildində verilmiş xəritədə Kəlbəcər Kalbacan kimi göstərilir, rus tarixçisi V.M.Sısoyevin 1927-ci il “Azərbaycan “Böyük Sovet Ensiklopediyasının” I cildində isə, Kəlbəcərin adı Kəlbəc kimi qeyd olunur.
[Böyük sovet ensiklopediyası. 1-ci Cild.1926-cı il]
[Azərbaycan Böyük Sovet Ensiklopediyasının I-ci cildində” 1927-ci il, 294]

1926-1929-cu illər üzrə Kəlbəcər Kürdüstan qəzasının tərkibində göstərilir.

1926-cı il üçün Kəlbəcər, Kəlbəcər sahəsinin tərkibində, 1929-cu ildə isə Kürdüstan qəzasının Kəlbəcər dairəsinin (rayon, dairə kimi təxmin edilir) tərkibində göstərilir.
[1 yanvar 1926-cı il üçün SSR İttifaqının ərazi və inzibati bölgüsü, 1926-cı il, səh 191]
[1917-ci ildən 1929-cu ilədək quberniya, vilayət və respublikaların sərhədlərinin dəyişdirilməsi haqqında qərarların xronoloji siyahısı ilə SSR İttifaqının inzibati ərazi bölgüsü və ən mühüm yaşayış məntəqələrinin siyahısı, 1929-cu il, səh. 115]
[1926-cı il əhalinin ümumittifaq siyahıya alınması Zaqafqaziya SFSR-in inzibati bölgüsünün 1 yanvar 1927-ci il tarixinə sxematik xəritəsi, cild XIV. 1929-cu il]

1930-cu ildə Kəlbəcər, Kürdüstan dairəsinin Kəlbəcər rayonunun tərkibində göstərilir.
[T. F. Aristova Zaqafqaziya kürdləri (tarixi-etnoqrafik oçerk). 1966-cı il, səh. 40]

Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin və SSRİ Xalq Komissarları Sovetinin 23 iyul 1930-cu il tarixli qərarına əsasən “Dairələrin ləğv edilməsi haqqında” Azərbaycan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi və Azərbaycan SSR Xalq Komissarlığı tərəfindən 8 avqust 1930-cu il tarixli eyni adlı qərarı ilə Kürdüstan dairəsi ləğv edildi və mərkəzi Kəlbəcər kəndində olan Kəlbəcər rayonu oradan çıxarıldı.
[Azərbaycan SSR-in dövlət və hüquq tarixi (1920-1934-cü illər) 1973-cü il, səh. 412]
[Azərbaycan SSR: 1 yanvar 1977-ci il üçün inzibati-ərazi bölgüsü. 1979-cu il, səh. 7]
[SSR İttifaqının inzibati ərazi bölgüsü. 10-cu nəşr. 15 noyabr 1930-cu il tarixinə alınmış məlumatlara görə, səh. 51]

21 fevral 1960-cı ildə Kəlbəcər şəhər tipli qəsəbə statusunu aldı.
[Azərbaycan SSR: 1 yanvar 1977-ci il üçün inzibati-ərazi bölgüsü. 1979-cu il, səh. 11]

1980-ci ildə Kəlbəcər şəhər statusunu aldı
[SSRİ: müttəfiq respublikaların inzibati ərazi bölgüsü 1 yanvar 1983-cü ilə. 1983, səh 458]

Azərbaycanın müstəqillik əldə etməsindən sonra 1991-ci ildə Kəlbəcər rayonu, mərkəzi Kəlbəcər şəhərində olmaqla, özünün inzibati-ərazi statusunu qoruyub saxladı.

27 mart – 5 aprel 1993-cü ildə Kəlbəcər rayonu erməni silahlı birləşmələri tərəfindən işğal edilmişdir.
[Tomas de Vaal. Qara bağ. Ermənistan və Azərbaycan sülh ilə müharibə arasında. 2003-cü il, səh. 385]