{"id":7447,"date":"2021-01-02T17:00:12","date_gmt":"2021-01-02T13:00:12","guid":{"rendered":"http:\/\/qarabag.com\/?p=7447"},"modified":"2021-08-17T17:49:17","modified_gmt":"2021-08-17T13:49:17","slug":"zengezurda-azerbaycanlilarin-etnik-temizlenmesini-tarixi","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/qarabag.com\/zengezurda-azerbaycanlilarin-etnik-temizlenmesini-tarixi\/","title":{"rendered":"Z\u0259ng\u0259zurda Az\u0259rbaycanl\u0131lar\u0131n etnik t\u0259mizl\u0259m\u0259sinin tarixi"},"content":{"rendered":"

Qarabag.com<\/a> 1917-ci ild\u0259n 1991-ci il\u0259d\u0259k olan m\u00fcdd\u0259t \u0259rzind\u0259 Z\u0259ng\u0259zurda Az\u0259rbaycanl\u0131lar\u0131n etnik t\u0259mizl\u0259m\u0259si haqq\u0131nda tarixi sor\u011fu material\u0131 haz\u0131rlay\u0131b. Material\u0131n haz\u0131rlanmas\u0131nda 7 m\u0259nb\u0259 istifad\u0259 olunub.<\/strong><\/p>\n

1917-ci ilin dekabr ay\u0131 – 1918-ci ilin avqust ay\u0131:<\/strong> Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131n\u0131n birinci sah\u0259sind\u0259 erm\u0259nil\u0259r t\u0259r\u0259find\u0259n 15 k\u0259nd da\u011f\u0131d\u0131l\u0131b, 625 n\u0259f\u0259r \u00f6ld\u00fcr\u00fcl\u00fcb
\n
[Q\u0259rbi Az\u0259rbaycan\u0131n tarixi co\u011frafiyas\u0131. Sankt-Peterburq Universitetinin n\u0259\u015friyyat evi, 2007. S\u0259h. 73-74]<\/span><\/a><\/p>\n

Erm\u0259ni ordusu, Andranikin komandanl\u0131\u011f\u0131 alt\u0131nda Z\u0259ng\u0259zura soxuldu. Oktyabr\u0131n sonuna q\u0259d\u0259r 115 q\u0259s\u0259b\u0259 talan edilmi\u015f, 7700 n\u0259f\u0259r m\u00fcs\u0259lman \u00f6ld\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f, 2500 n\u0259f\u0259r yaralanm\u0131\u015f, 50 000 n\u0259f\u0259r do\u011fma yerl\u0259rind\u0259n qovulmu\u015fdur.
\n
[H\u0259s\u0259nli C. Az\u0259rbaycan Respublikas\u0131 diplomatiyas\u0131n\u0131n tarixi: 3 cildd\u0259. Cild. II: Sovet hakimiyy\u0259ti d\u00f6vr\u00fcnd\u0259 Az\u0259rbaycan\u0131n xarici siyas\u0259ti (1920-1939 ill\u0259r). Moskva, 2013. S\u0259h. 172]<\/span><\/a><\/p>\n

26.11.1918:<\/strong> Erm\u0259nil\u0259r Mehrid\u0259 m\u00fcs\u0259lman q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259rini: Lehvaz\u0131, Teyi, M\u00fclk\u00fc, Vartanazor 1 v\u0259 Vartanazor 2 da\u011f\u0131td\u0131lar v\u0259 200 n\u0259f\u0259r dinc \u0259hali b\u0131\u00e7aqdan ke\u00e7irdil\u0259r
\n
[Q\u0259rbi Az\u0259rbaycan\u0131n tarixi co\u011frafiyas\u0131. Sankt-Peterburq Universitetinin n\u0259\u015friyyat evi, 2007. S\u0259h. 255]<\/span><\/a><\/p>\n

1918-ci ilin dekabr ay\u0131:<\/strong> Da\u015fnaklar t\u0259r\u0259find\u0259n Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131n\u0131n Qafan rayonunun 100-d\u0259n \u00e7ox k\u0259ndi da\u011f\u0131d\u0131ld\u0131. Bu k\u0259ndl\u0259rin 40 mind\u0259n \u00e7ox \u0259halisi qovulmu\u015fdur.
\n
\u00a0[Q\u0259rbi Az\u0259rbaycan\u0131n tarixi co\u011frafiyas\u0131. Sankt-Peterburq Universitetinin n\u0259\u015friyyat evi, 2007. S\u0259h. 218]<\/span><\/a><\/p>\n

20.12.1918<\/strong>: AXC parlamentinin 4-c\u00fc iclas\u0131nda H. B.A\u011fayev birinci ist\u0259yin m\u0259tnini s\u0259sl\u0259ndirdi: “Son d\u00f6vrl\u0259r \u0259rzind\u0259, daxil olan m\u0259lumatlara \u0259sas\u0259n, Andranik, onun tabe\u00e7iliyind\u0259 olan d\u0259st\u0259 il\u0259 birg\u0259, Az\u0259rbaycan Respublikas\u0131n\u0131n s\u0259rh\u0259dini ke\u00e7\u0259r\u0259k, \u015eu\u015fa, Z\u0259ng\u0259zur v\u0259 Cavan\u015fir q\u0259zalar\u0131nda, \u0259halini talan ed\u0259r\u0259k, \u0259halini m\u0259hv ed\u0259r\u0259k v\u0259 onlar\u0131 f\u0259lak\u0259tl\u0259r\u0259 v\u0259 b\u00fct\u00fcn n\u00f6v m\u0259hrumiyy\u0259tl\u0259r\u0259 m\u0259ruz qoyaraq \u00f6zba\u015f\u0131nal\u0131q edir…”
\n\u0130clasda AXC xarici i\u015fl\u0259r naziri F.X.Xoyski bildirdi: “…Andranik, Az\u0259rbaycan Respublikas\u0131 hakimiyy\u0259tinin Bak\u0131 \u0259m\u0259liyyatlar\u0131 il\u0259 m\u0259\u015f\u011ful oldu\u011fundan istifad\u0259 ed\u0259r\u0259k, bu rayonu m\u00fcs\u0259lman elementind\u0259n t\u0259mizl\u0259m\u0259y\u0259 \u00e7al\u0131\u015faraq Z\u0259ng\u0259zurda \u00f6zba\u015f\u0131nal\u0131q etm\u0259y\u0259 davam etmi\u015fdir v\u0259, bu m\u0259qs\u0259dl\u0259, orada yerl\u0259\u015f\u0259n m\u00fcdafi\u0259siz m\u00fcs\u0259lman q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259rini oda vermi\u015f v\u0259 q\u0131l\u0131ncdan ke\u00e7irmi\u015fdir.” H\u0259m\u00e7inin o, bildirdi ki, Andranikin plan\u0131 Z\u0259ng\u0259zur v\u0259 \u015eu\u015fan\u0131 m\u00fcs\u0259lman \u0259halisind\u0259n “t\u0259mizl\u0259m\u0259k” v\u0259 bu par\u00e7alar\u0131 Az\u0259rbaycan\u0131n diri b\u0259d\u0259nind\u0259n qoparmaqd\u0131r.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Parlament (Stenoqrafik hesabatlar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 36-37]<\/span><\/a><\/p>\n

1919-cu ilin yanvar ay\u0131:<\/strong> Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131ndan olan 40 min\u0259d\u0259k m\u00fcs\u0259lman Qaraba\u011f\u0131n C\u0259bray\u0131l, \u015eu\u015fa v\u0259 Cavan\u015fir q\u0259zalar\u0131n\u0131n h\u00fcdudlar\u0131na v\u0259 respublikan\u0131n dig\u0259r yerl\u0259rin\u0259 qa\u00e7d\u0131.<\/p>\n

…”Sisian dair\u0259si 1-ci polis sah\u0259sinin b\u00fct\u00fcn m\u00fcs\u0259lman k\u0259ndl\u0259ri, 2-ci sah\u0259sinin \u0259ks\u0259r k\u0259ndl\u0259ri, 3-c\u00fc, 4-c\u00fc v\u0259 5-ci sah\u0259l\u0259rin b\u00f6y\u00fck hiss\u0259si tamamil\u0259 m\u0259hv edilib. Erm\u0259nil\u0259r bir \u00e7ox k\u0259ndi yerl\u0259 bir etmi\u015f v\u0259 50000 n\u0259f\u0259r m\u00fcs\u0259lman qa\u00e7q\u0131n C\u0259bray\u0131l q\u0259zas\u0131nda m\u0259skunla\u015fm\u0131\u015fd\u0131r”. Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131nda 115 m\u00fcs\u0259lman k\u0259ndi darmada\u011f\u0131n edilmi\u015fdir. 3257 n\u0259f\u0259r ki\u015fi, 2276 n\u0259f\u0259r qad\u0131n, 2196 n\u0259f\u0259r u\u015faq \u00f6ld\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015fd\u00fcr. 1060 n\u0259f\u0259r ki\u015fi, 794 n\u0259f\u0259r qad\u0131n, 425 n\u0259f\u0259r u\u015faq yaralanm\u0131\u015fd\u0131r. B\u00fct\u00fcn q\u0259za \u00fczr\u0259 10068 n\u0259f\u0259r m\u00fcs\u0259lman \u0259hali \u00f6ld\u00fcr\u00fclm\u00fc\u015f v\u0259 \u015fik\u0259st edilmi\u015fdir.
\n
\u00a0[Q\u0259rbi Az\u0259rbaycan\u0131n tarixi co\u011frafiyas\u0131. Sankt-Peterburq Universitetinin n\u0259\u015friyyat evi, 2007. S\u0259h.. 77-78]<\/span><\/a><\/p>\n

29.01.1919<\/strong>: Z\u0259ng\u0259zur q\u0259za r\u0259isi H. Mahmudb\u0259yovun teleqram\u0131nda X. Xasm\u0259mm\u0259dova bildirilir ki, Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131 Ax\u00e7i d\u0259r\u0259sinin m\u00fcs\u0259lmanlar\u0131 yer \u00fcz\u00fcnd\u0259n silinm\u0259k t\u0259hl\u00fck\u0259si il\u0259 \u00fcz- \u00fcz\u0259dir. Ku\u015filu, Ac\u0131lu, Arkazu, Aksarlu q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259ri erm\u0259nil\u0259r t\u0259r\u0259find\u0259n yanvar ay\u0131n\u0131n \u0259vv\u0259lind\u0259 darmada\u011f\u0131n edilmi\u015f, \u015eaqarc\u0131q,\u00a0A\u00e7aquv, Ox\u00e7i k\u0259ndl\u0259ri m\u00fchasir\u0259d\u0259n sonra erm\u0259nil\u0259r\u0259 t\u0259slim olmu\u015f, Kirataq, Molodu, Qovnu, Qaraba\u011fl\u0131, Qavarl\u0131, Ki\u00e7i, Ba\u015fbaki, Mahmudlu, Keyda\u015f\u0131, Qa\u00e7aq, Kuruqot, Qa\u00e7yan, Kiri, Abc\u0131bac\u0131 k\u0259ndl\u0259ri is\u0259 silahlar\u0131n t\u0259slim edilm\u0259sini t\u0259l\u0259b ed\u0259n, \u0259ks halda, onlar\u0131 m\u0259hv etm\u0259kl\u0259 h\u0259d\u0259l\u0259y\u0259n erm\u0259nil\u0259r t\u0259r\u0259find\u0259n m\u00fchasir\u0259y\u0259 al\u0131nm\u0131\u015fd\u0131r.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Ordu (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 196]<\/span><\/a><\/p>\n

10.04.1919<\/strong>: Zeyv\u0259 k\u0259ndinin erm\u0259nil\u0259ri q\u0259fil Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131 Tarovlu k\u0259ndinin m\u00fcs\u0259lmanlar\u0131na h\u00fccum \u00e7\u0259kdi. Bu h\u00fccum b\u00fct\u00fcn q\u0259za \u00fczr\u0259 m\u00fcs\u0259lmanlara qar\u015f\u0131 m\u0259nfur h\u0259r\u0259k\u0259tl\u0259rin ba\u015flamas\u0131 \u00fc\u00e7\u00fcn i\u015far\u0259 oldu. \u018fliquluu\u015fa\u011f\u0131 k\u0259ndind\u0259n ba\u015flayaraq, Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131n\u0131n 4-c\u00fc sah\u0259sinin h\u00fcdudlar\u0131na q\u0259d\u0259r, iki mill\u0259t aras\u0131nda at\u0131\u015fma ba\u015flad\u0131 ki, burada erm\u0259nil\u0259rin qism\u0259n h\u00fccumlar\u0131 m\u00fc\u015fahid\u0259 edilir. M\u00fcs\u0259lmanlar daha \u00e7ox m\u00fcdafi\u0259 taktikas\u0131ndan istifad\u0259 edirl\u0259r, lakin, kifay\u0259t q\u0259d\u0259r patron v\u0259 silah olmad\u0131\u011f\u0131na g\u00f6r\u0259, m\u00fcs\u0259lmanlar\u0131n v\u0259ziyy\u0259ti son d\u0259r\u0259c\u0259 a\u011f\u0131rd\u0131r.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Ordu (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 203]<\/span><\/a><\/p>\n

1919-cu ilin oktyabr- noyabr ay\u0131<\/strong>: Erm\u0259ni hakimiyy\u0259tinin \u00f6z m\u00fcnt\u0259z\u0259m ordusunu, erm\u0259ni \u0259halisi aras\u0131nda paylanmas\u0131 \u00fc\u00e7\u00fcn silahlar\u0131 v\u0259 m\u00fcxt\u0259lif n\u00f6v d\u00f6y\u00fc\u015f sursat\u0131n\u0131 Z\u0259ng\u0259zura g\u00f6nd\u0259rm\u0259si davam edir. Z\u0259ng\u0259zurdan m\u00fcs\u0259lman qa\u00e7q\u0131nlar\u0131n say\u0131 t\u0259xmin\u0259n 60 min n\u0259f\u0259r t\u0259\u015fkil etmi\u015fdir.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Xarici siyas\u0259t (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 375]<\/span><\/a><\/p>\n

07.11.1919<\/strong>: Levestam\u0131n qrupu, 6 da\u011f topunun v\u0259 2 haubitsa k\u00f6m\u0259yi il\u0259 D\u0131\u011fa h\u00fccum h\u0259yata ke\u00e7irdi. H\u00fccumu geri \u00e7evirm\u0259k v\u0259 Levestam\u0131 D\u0131\u011f q\u0259s\u0259b\u0259sinin tutulmas\u0131ndan uzaqla\u015fd\u0131rmaq m\u00fcmk\u00fcn oldu.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Ordu (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 240]<\/span><\/a><\/p>\n

17.11.1919<\/strong>: Zaqafqaziyada ittifaq ali komissar\u0131n\u0131n m\u00fcavini K.C. Rey\u0259 olan m\u00fcraci\u0259tind\u0259 Nazirl\u0259r \u015euras\u0131n\u0131n s\u0259dri N.Y. Usubb\u0259yov Az\u0259rbaycan hakimiyy\u0259tinin bundan sonra Z\u0259ng\u0259zurda m\u00fcs\u0259lman q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259rinin erm\u0259ni \u00fcsyan\u00e7\u0131lar\u0131 t\u0259r\u0259find\u0259n talan edilm\u0259sin\u0259 son qoymaq, 60 min m\u0259zlum m\u00fcs\u0259lman qa\u00e7q\u0131nlar\u0131n\u0131 \u00f6z ocaqlar\u0131na geri qaytarmaq v\u0259 qayda- qanunu b\u0259rpa etm\u0259k niyy\u0259ti bar\u0259d\u0259 s\u00f6hb\u0259t a\u00e7\u0131r.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Xarici siyas\u0259t (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 370]<\/span><\/a><\/p>\n

23.11.1919- 17.01.1920:<\/strong> Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131nda erm\u0259nil\u0259r t\u0259r\u0259find\u0259n 40-a yax\u0131n m\u00fcs\u0259lman k\u0259ndi m\u0259hv edilib
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Xarici siyas\u0259t (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 436]<\/span><\/a><\/p>\n

29.11.1919-cu il\u0259 q\u0259d\u0259r<\/strong>: erm\u0259ni ordusu Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131n\u0131n O\u00e7unir, Davidan, Atkiz, \u015eabadan, Ani\u015fu v\u0259 Qu\u015fnilar q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259rini darmada\u011f\u0131n etdi. Kilatax q\u0259s\u0259b\u0259si v\u0259 onun \u0259traf\u0131ndak\u0131 b\u00fct\u00fcn m\u00fcs\u0259lman k\u0259ndl\u0259ri b\u00fct\u00fcn rabit\u0259 vasit\u0259l\u0259rind\u0259n m\u0259hrum edilib v\u0259 erm\u0259nil\u0259r t\u0259r\u0259find\u0259n m\u00fchasir\u0259y\u0259 al\u0131n\u0131b
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Xarici siyas\u0259t (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 383]<\/span><\/a><\/p>\n

09.12.1919<\/strong>: Erm\u0259nil\u0259rin Z\u0259ng\u0259zurdak\u0131 h\u0259rbi \u0259m\u0259liyyatlar\u0131 davam edir, dinc m\u00fcs\u0259lman \u0259hali m\u0259hv edilir v\u0259 bir \u00e7ox q\u0259s\u0259b\u0259 yand\u0131r\u0131l\u0131r. Ox\u00e7i v\u0259 Kqi d\u0259r\u0259l\u0259rinin m\u00fcs\u0259lman q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259ri m\u00fcnt\u0259z\u0259m erm\u0259ni hiss\u0259l\u0259rinin artilleriyas\u0131 il\u0259 tamamil\u0259 darmada\u011f\u0131n edilib. M\u00fcs\u0259lman \u0259halinin \u0259ks\u0259riyy\u0259ti q\u0131l\u0131ncdan ke\u00e7irilib. Z\u0259ng\u0259zur rayonunun Ke\u00e7ikli, \u018fsk\u0259rli v\u0259 Pir\u00e7\u0259van k\u0259ndl\u0259ri darmada\u011f\u0131n edilib. Qalan m\u00fcs\u0259lman \u0259halisi, bu hadis\u0259l\u0259rin t\u0259zyiqi alt\u0131nda, \u00f6z q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259rini t\u0259rk edir. Erm\u0259ni ordu hiss\u0259l\u0259ri, silah v\u0259 pulemyotlara sahib olmaqla, m\u00fcs\u0259lman \u0259halisinin v\u0259 onlar\u0131n m\u00fclkiyy\u0259tinin m\u0259hv edilm\u0259si bax\u0131m\u0131ndan f\u0259all\u0131q g\u00f6st\u0259rir.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Xarici siyas\u0259t (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 388]<\/span><\/a><\/p>\n

30.12.1919<\/strong>: Qafqazda ittifaq ali komissar\u0131 V.N.Qaskel\u0259 m\u0259ktubunda, G\u00fcrc\u00fcstanda AXC diplomatik n\u00fcmay\u0259nd\u0259sinin m\u00fcavini F. V\u0259kilov erm\u0259ni t\u0259r\u0259finin 23 noyabr 1919-cu ild\u0259 Tiflisd\u0259 imzalanm\u0131\u015f raz\u0131la\u015fma \u015f\u0259rtl\u0259rinin pozuldu\u011fu bildirir. O, h\u0259m\u00e7inin qeyd etmi\u015fdir ki, Z\u0259ng\u0259zurda m\u00fcs\u0259lmanlara edil\u0259n h\u00fccumlar a\u011f\u0131r t\u0259\u0259ss\u00fcrat yarad\u0131r v\u0259 m\u00fcbahis\u0259li m\u0259s\u0259l\u0259l\u0259rin s\u00fclh yolu il\u0259 h\u0259ll edilm\u0259si ideyas\u0131n\u0131 tamamil\u0259 qeyri- populyar edir.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Xarici siyas\u0259t (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 419]<\/span><\/a><\/p>\n

19.01.1920- 22.01.1920: <\/strong>Erm\u0259ni ordusu, silahl\u0131 bandalarla birg\u0259, \u015eu\u015fa q\u0259zas\u0131 istiqam\u0259tind\u0259 Z\u0259ng\u0259zura h\u00fccuma ke\u00e7ibl\u0259r, yol boyunca m\u00fcs\u0259lman k\u0259ndl\u0259rini m\u0259hv edib ki, h\u0259min k\u0259ndl\u0259rd\u0259n 9 darmada\u011f\u0131n edilib.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Parlament (Stenoqrafik hesabatlar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 243]<\/span><\/a><\/p>\n

08.03.1920: <\/strong>AXC D\u0130N M.N.V\u0259kilova teleqramda bildirilir ki, Dilicandan 7 minlik Erm\u0259ni ordusu da\u011flarla Z\u0259ng\u0259zura yola d\u00fc\u015f\u00fcb.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Ordu (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 250]<\/span><\/a><\/p>\n

09.03.1920: <\/strong>AXC Palramentinin F\u00f6vq\u0259lad\u0259 iclas\u0131nda M\u00fcsavat partiyas\u0131n\u0131n \u00fczv\u00fc \u015e\u0259fi-b\u0259y R\u00fcst\u0259mb\u0259yov bildirdi ki, \u0130r\u0259van v\u0259 Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zalar\u0131nda erm\u0259ni hakimiyy\u0259ti m\u00fcs\u0259lman q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259rini m\u0259hv etm\u0259y\u0259 ba\u015flay\u0131b v\u0259 \u0259halini m\u0259hv\u0259 v\u0259 zorak\u0131l\u0131\u011fa u\u011frad\u0131b.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Parlament (Stenoqrafik hesabatlar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 493]<\/span><\/a><\/p>\n

H\u0259min iclasda M.\u018f.R\u0259sulzad\u0259nin \u00e7\u0131x\u0131\u015f\u0131ndan:<\/strong> “Erm\u0259ni hakimiyy\u0259ti Avropan\u0131n ictimai fikrini \u00f6z xeyrin\u0259 emal etm\u0259yi v\u0259rdi\u015f hal\u0131na g\u0259tirib, hans\u0131 is\u0259 Keybal\u0131k\u0259nd t\u0259sad\u00fcf\u0259n b\u0259db\u0259xt hadis\u0259 il\u0259 qar\u015f\u0131la\u015fd\u0131\u011f\u0131 zaman erm\u0259ni xalq\u0131 bunun \u0259traf\u0131nda inan\u0131lmaz s\u0259s- k\u00fcy v\u0259 birg\u0259 ah- nal\u0259 qalx\u0131r. Bu ah- nal\u0259, Avropadan d\u0259st\u0259k almaq m\u0259qs\u0259dil\u0259, b\u00fct\u00fcn d\u00fcnyada yay\u0131l\u0131r. Lakin, b\u00fct\u00f6v vilay\u0259tl\u0259r insanl\u0131qdan uzaq m\u0259hv\u0259 m\u0259ruz qoyuldu\u011fu v\u0259 m\u00fcnt\u0259z\u0259m erm\u0259ni ordusu m\u00fcs\u0259lmanlar\u0131 insafs\u0131z \u015f\u0259kild\u0259 m\u0259hv etdiyi, 40-a yax\u0131n q\u0259s\u0259b\u0259 darmada\u011f\u0131n edildiyi, m\u00fclkiyy\u0259tl\u0259ri at\u0259\u015f\u0259 verildiyi v\u0259 q\u0131l\u0131ncdan ke\u00e7irildiyi, onlar\u0131n qad\u0131nlar\u0131, u\u015faqlar\u0131 v\u0259 qocalar\u0131 \u00f6ld\u00fcr\u00fcld\u00fcy\u00fc zaman bu bar\u0259d\u0259 he\u00e7 kim bilmir v\u0259 bilm\u0259k d\u0259 ist\u0259mir, erm\u0259ni hakimiyy\u0259ti is\u0259 bu d\u0259h\u015f\u0259tl\u0259r\u0259 “g\u0259lm\u0259 elementl\u0259rin v\u0259 t\u0259xribat\u00e7\u0131lar\u0131n qovulmas\u0131” ad\u0131n\u0131 qoyur. Xeyr, bu ” t\u0259xribat\u00e7\u0131lar\u0131n tutlmas\u0131” deyil, ad\u0131 \u00e7\u0259kil\u0259n vilay\u0259tin m\u00fcs\u0259lmanlar\u0131n\u0131n m\u0259hv edilm\u0259sidir. Bu, Avropan\u0131 ba\u015f vermi\u015f fakt qar\u015f\u0131s\u0131nda qoymaq m\u0259qs\u0259dil\u0259, orada s\u00fcni \u015f\u0259kild\u0259 erm\u0259ni \u0259halisinin \u00e7oxluq t\u0259\u015fkil etm\u0259si g\u00f6r\u00fcnt\u00fcs\u00fcn\u00fcn yarad\u0131lmas\u0131 c\u0259hdl\u0259ridir.”
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Parlament (Stenoqrafik hesabatlar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 497]<\/span><\/a><\/p>\n

22- 23.03.1920:<\/strong> Erm\u0259ni silahl\u0131 q\u00fcvv\u0259l\u0259ri C\u0259bray\u0131l v\u0259 Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zalar\u0131 h\u00fcdudlar\u0131ndak\u0131 m\u00fcs\u0259lman q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259rin\u0259 h\u00fccum edib. Bu q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259rd\u0259n b\u0259zil\u0259ri m\u0259hv edilib.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Xarici siyas\u0259t (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 489]<\/span><\/a><\/p>\n

23.03.1920:<\/strong> Bir ne\u00e7\u0259 erm\u0259ni, Gerenzurdan Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131n\u0131n Malx\u0259l\u0259f k\u0259ndini yand\u0131rmaq \u00fc\u00e7\u00fcn g\u0259lib, lakin h\u00fccumun qar\u015f\u0131s\u0131 al\u0131nm\u0131\u015fd\u0131r.
\n
[Az\u0259rbaycan Xalq C\u00fcmhuriyy\u0259ti (1918-1920). Ordu (S\u0259n\u0259d v\u0259 materiallar). Bak\u0131, 1998. S\u0259h. 272]<\/span><\/a><\/p>\n

1920-ci ilin iyul ay\u0131:<\/strong> Z\u0259ng\u0259zur \u0259razisinin XI Q\u0131z\u0131l ordusu t\u0259r\u0259find\u0259n i\u015f\u011fal \u0259r\u0259f\u0259sind\u0259, q\u0259zan\u0131n \u0259halisi etnik t\u0259rkibin\u0259 g\u00f6r\u0259 qar\u0131\u015f\u0131q idi. Erm\u0259nistan\u0131n t\u0259cav\u00fcz\u00fc n\u0259tic\u0259sind\u0259, Z\u0259ng\u0259zurun m\u00fcs\u0259lman q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259ri darmada\u011f\u0131n edilmi\u015f, yand\u0131r\u0131lm\u0131\u015fd\u0131r, m\u00fcs\u0259lman \u0259halinin qalan hiss\u0259si is\u0259 Z\u0259ng\u0259zurun m\u00fcs\u0259lman \u015f\u0259rq hiss\u0259sind\u0259, \u0259sas\u0259n, Qubadl\u0131 q\u0259zas\u0131nda m\u0259skunla\u015fm\u0131\u015fd\u0131r
\n
[Nift\u0259liyev \u0130. Erm\u0259nil\u0259rin ekspansionist planlar\u0131nda Az\u0259rbaycan SSR (XX \u0259srin 20-ci ill\u0259ri). Bak\u0131, 2010. S\u0259h. 69-70]<\/span><\/a><\/p>\n

1918- 1920<\/strong>: \u015e\u0259rqi Erm\u0259nistanda \u0259srl\u0259r boyu ya\u015fam\u0131\u015f Az\u0259rbaycanl\u0131lar ayr\u0131- se\u00e7kiliy\u0259 m\u0259ruz qal\u0131r v\u0259 sosial olaraq k\u0259nara s\u0131x\u0131\u015fd\u0131r\u0131l\u0131rd\u0131lar. On minl\u0259rl\u0259 Az\u0259rbaycanl\u0131 Z\u0259ng\u0259zurdan qovulmu\u015fdur.
\n
[Tomas de Vaal. Qara ba\u011f. Erm\u0259nistan v\u0259 Az\u0259rbaycan s\u00fclhl\u0259 m\u00fcharib\u0259 aras\u0131nda. S\u0259h. 120]<\/span><\/a><\/p>\n

1940-c\u0131 ill\u0259r<\/strong>: on minl\u0259rl\u0259 Az\u0259rbaycanl\u0131, erm\u0259ni repatriantlar\u0131 \u00fc\u00e7\u00fcn yerin bo\u015fald\u0131lmas\u0131 m\u0259qs\u0259dil\u0259, Z\u0259ng\u0259zurdan v\u0259 \u015e\u0259rqi Erm\u0259nistandan Az\u0259rbaycana deportasiya edildi.
\n
[Tomas de Vaal. Qara ba\u011f. Erm\u0259nistan v\u0259 Az\u0259rbaycan s\u00fclhl\u0259 m\u00fcharib\u0259 aras\u0131nda. S\u0259h. 120]<\/span><\/a><\/p>\n

1948-1953:<\/strong> Erm\u0259nistan SSR-d\u0259n Az\u0259rbaycan SSR-\u0259 zorla 150.000 n\u0259f\u0259r k\u00f6\u00e7\u00fcr\u00fcld\u00fc.
\n
\u00a0[Q\u0259rbi Az\u0259rbaycan\u0131n tarixi co\u011frafiyas\u0131. Sankt-Peterburq Universitetinin n\u0259\u015friyyat evi, 2007. S\u0259h. 83-84]<\/span><\/a><\/p>\n

1987-ci ilin noyabr ay\u0131<\/strong>: Bak\u0131n\u0131n d\u0259mir yolu va\u011fzal\u0131na etnikaras\u0131 toqqu\u015fmalar s\u0259b\u0259bi il\u0259 Qafandan qa\u00e7maq m\u0259cburiyy\u0259tind\u0259 qalan Az\u0259rbaycanl\u0131lar\u0131n oldu\u011fu 2 y\u00fck vaqonu g\u0259ldi.
\n
[Tomas de Vaal. Qara ba\u011f. Erm\u0259nistan v\u0259 Az\u0259rbaycan s\u00fclhl\u0259 m\u00fcharib\u0259 aras\u0131nda. S\u0259h. 40]<\/span><\/a><\/p>\n

25.01.1988<\/strong>: Bak\u0131 sakini Arif Yunusov Qafandan qa\u00e7q\u0131nlar\u0131n oldu\u011fu 4 q\u0131rm\u0131z\u0131 “\u0130karus” g\u00f6rm\u00fc\u015fd\u00fcr.
\n“Onlar\u0131n ham\u0131s\u0131 d\u0259h\u015f\u0259tli v\u0259ziyy\u0259td\u0259 idi. \u018fsas\u0259n, qad\u0131nlar, u\u015faqlar v\u0259 qocalar idi. Cavanlar az idi. \u018fks\u0259riyy\u0259ti m\u00f6hk\u0259m d\u00f6y\u00fclm\u00fc\u015f v\u0259ziyy\u0259td\u0259 idi. Onlar q\u0131\u015fq\u0131r\u0131rd\u0131\u2026\u00bb – dey\u0259 Yunusov xat\u0131rlay\u0131r.
\n
[Tomas de Vaal. Qara ba\u011f. Erm\u0259nistan v\u0259 Az\u0259rbaycan s\u00fclhl\u0259 m\u00fcharib\u0259 aras\u0131nda. S\u0259h. 40]<\/span><\/a><\/p>\n

1988-ci ilin fevral ay\u0131<\/strong>: Partiyan\u0131n Qafan komit\u0259sinin ikinci katibi Aramais Babayan t\u0259sdiq etdi ki, 2 min Az\u0259rbaycanl\u0131 Qafan rayonunu t\u0259rk edib.
\n
[Tomas de Vaal. Qara ba\u011f. Erm\u0259nistan v\u0259 Az\u0259rbaycan s\u00fclhl\u0259 m\u00fcharib\u0259 aras\u0131nda. S\u0259h 41]<\/span><\/a><\/p>\n

1988:<\/strong> Qafan\u0131n 37 q\u0259s\u0259b\u0259sinin \u0259halisi bir h\u0259ft\u0259 \u0259rzind\u0259 qovulmu\u015fdur, o c\u00fcml\u0259d\u0259n, Qafan rayonunun \u015e\u0259h\u0259rcik k\u0259ndinin 300 ail\u0259sind\u0259n 280 ail\u0259 sad\u0259c\u0259 Bak\u0131da v\u0259 Sumqay\u0131tda ya\u015fay\u0131rd\u0131.
\n
[Q\u0259rbi Az\u0259rbaycan\u0131n tarixi co\u011frafiyas\u0131. Sankt-Peterburq Universitetinin n\u0259\u015friyyat evi, 2007. S\u0259h. 86, 219-220]<\/span><\/a><\/p>\n

08.08.1991:<\/strong> Erm\u0259nistan\u0131n S\u00fcnik vilay\u0259tinin (ke\u00e7mi\u015f Z\u0259ng\u0259zur q\u0259zas\u0131) son Az\u0259rbaycanl\u0131 k\u0259ndi olan N\u00fcv\u0259dinin sakinl\u0259ri \u00f6z evl\u0259rini t\u0259rk etdi
\n
[Q\u0259rbi Az\u0259rbaycan\u0131n tarixi co\u011frafiyas\u0131. Sankt-Peterburq Universitetinin n\u0259\u015friyyat evi, 2007. S\u0259h. 33-34]<\/span><\/a><\/p>\n

 <\/p>\n

\"image_pdf\"<\/a>\"image_print\"<\/a><\/div>","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Qarabag.com 1917-ci ild\u0259n 1991-ci il\u0259d\u0259k olan m\u00fcdd\u0259t \u0259rzind\u0259 Z\u0259ng\u0259zurda Az\u0259rbaycanl\u0131lar\u0131n etnik t\u0259mizl\u0259m\u0259si haqq\u0131nda tarixi sor\u011fu material\u0131 haz\u0131rlay\u0131b. Material\u0131n haz\u0131rlanmas\u0131nda 7 m\u0259nb\u0259 istifad\u0259 olunub.<\/p>\n","protected":false},"author":11,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[1258],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/7447"}],"collection":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/11"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=7447"}],"version-history":[{"count":2,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/7447\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":9007,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/7447\/revisions\/9007"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=7447"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=7447"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=7447"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}