{"id":7340,"date":"2020-12-19T16:19:09","date_gmt":"2020-12-19T12:19:09","guid":{"rendered":"http:\/\/qarabag.com\/?p=7340"},"modified":"2020-12-19T17:11:43","modified_gmt":"2020-12-19T13:11:43","slug":"susanin-demoqrafik-m%c9%99lumatlari","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/qarabag.com\/susanin-demoqrafik-m%c9%99lumatlari\/","title":{"rendered":"\u015eu\u015fan\u0131n demoqrafik m\u0259lumatlar\u0131"},"content":{"rendered":"
Qarabag.com<\/strong><\/a> \u015eu\u015fan\u0131n demoqrafiyas\u0131 haqq\u0131nda 1823-cu ild\u0259n 1989-cu il\u0259 q\u0259d\u0259r aid m\u0259lumatlar\u0131 t\u0259qdim edir. Bu material\u0131n haz\u0131rlanmas\u0131nda 25 r\u0259smi v\u0259 akademik m\u0259nb\u0259d\u0259n istifad\u0259 olunmu\u015fdur. <\/strong><\/p>\n 1823: <\/strong>Ail\u0259l\u0259rin say\u0131 \u2013 1462 1864: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 20.297 n\u0259f\u0259r 1874: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 30.000. Tatar \u2013 16.000; erm\u0259ni \u2013 14.000. 1882: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 24.552. 1886: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 26.806 (ki\u015fi\u2013 15.786, qad\u0131n\u2013 11.020). 1891: <\/strong><\/p>\n \u00a0\u018fhali say\u0131 \u2013 26.780. 1897: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 25.881<\/p>\n Etnik-dini t\u0259rkib<\/u><\/p>\n \u00a0T\u00fcrkl\u0259r \u2013 10.787<\/p>\n Onlardan tatarlar (az\u0259rbaycanl\u0131lar) \u2013 10.778 (m\u00fcs\u0259lman \u2013 10.777, 1 erm\u0259ni qriqoryan kils\u0259sinin t\u0259r\u0259fdar\u0131)<\/p>\n Sosial status \u00fczr\u0259<\/u><\/p>\n Dig\u0259r d\u00f6vl\u0259tl\u0259rin n\u00fcmay\u0259nd\u0259l\u0259ri (Rusiya imperiyas\u0131ndan ba\u015fqa)<\/u><\/p>\n \u018fhalinin savadl\u0131l\u0131\u011f\u0131<\/u><\/p>\n [1907-ci il\u0259 olan Qafqaz t\u0259qvimi, Qafqaz Statistika Komit\u0259sinin n\u0259zdind\u0259 Qafqazdak\u0131 M\u00fclki hiss\u0259nin Ba\u015f r\u0259isinin s\u0259r\u0259ncam\u0131 il\u0259 n\u0259\u015fr edilmi\u015fdir. Tiflis, 1906. \u018flav\u0259 III \u00ab1897-ci ilin \u0259hali siyah\u0131ya al\u0131nmas\u0131 m\u0259lumatlar\u0131na \u0259sas\u0259n Zaqafqaziya diyar\u0131n\u0131n \u0259halisinin dini m\u0259nsubiyy\u0259ti v\u0259 ana dili \u00fczr\u0259 b\u00f6l\u00fc\u015fd\u00fcr\u00fclm\u0259si, s\u0259h. 106]<\/span><\/a> 1904: <\/strong>\u018fhalinin say\u0131 \u2013 33.187<\/p>\n 1910: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 42.016 (\u015eu\u015fa q\u0259zas\u0131 administrasiyas\u0131 haqq\u0131nda m\u0259lumat).<\/p>\n 1913-1914: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 42.568 (\u015eu\u015fa q\u0259zas\u0131 administrasiyas\u0131n\u0131n 01.01.1914-c\u00fc il tarix\u0259 olan m\u0259lumat\u0131na \u0259sas\u0259n)<\/p>\n 1915: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 43.900<\/p>\n 1919: <\/strong>“Bakinskiy Rabo\u00e7iy” q\u0259zetinin (21.12.1922-ci il) m\u0259lumat\u0131na \u0259sas\u0259n, 1919-cu ild\u0259 \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rind\u0259 dem\u0259k olar ki, eyni sayda erm\u0259ni v\u0259 m\u00fcs\u0259lman \u0259halisi var idi. 1921-1927: <\/strong>1918-1920-ci ill\u0259rd\u0259ki h\u0259rbi h\u0259r\u0259katlar n\u0259tic\u0259sind\u0259 1921-ci ild\u0259 \u0259halinin say\u0131 (1914-c\u00fc il\u0259 olan 42.568-d\u0259n) 9.223-\u0259 azald\u0131.<\/p>\n 1921-ci ild\u0259 Erm\u0259nistan Da\u011fl\u0131q Qaraba\u011f Muxtar Vilay\u0259tinin yaranmas\u0131 bar\u0259d\u0259 q\u0259rar q\u0259bul edildikd\u0259n sonra \u0259halinin \u015eu\u015fadan ax\u0131n\u0131 prosesi g\u00fccl\u0259ndi. Buna \u0259lav\u0259 t\u0259kan da 1923-c\u00fc ild\u0259 \u015eu\u015fada olan inzibati m\u0259rk\u0259zin Xank\u0259ndiy\u0259 k\u00f6\u00e7\u00fcr\u00fclm\u0259si q\u0259rar\u0131 oldu. \u015eu\u015fa \u0259halisinin say\u0131n\u0131n a\u015fa\u011f\u0131dak\u0131 dinamikas\u0131n\u0131 buna s\u00fcbut kimi g\u00f6st\u0259rm\u0259k olar:<\/p>\n 1922-ci ild\u0259 az\u0259rbaycanl\u0131lar\u0131n \u015eu\u015fa \u0259halisi aras\u0131nda m\u00fctl\u0259q \u00fcst\u00fcnl\u00fck t\u0259\u015fkil etm\u0259sini 31.01.1922-ci il \u00fc\u00e7\u00fcn Az\u0259rbaycan\u0131n maarif m\u00fc\u0259ssis\u0259l\u0259rinin siyah\u0131ya al\u0131nma m\u0259lumatlar\u0131 s\u00fcbut edir. \u015eu\u015fada 11 \u015f\u0259h\u0259r m\u0259kt\u0259bi f\u0259aliyy\u0259t g\u00f6st\u0259rirdi. Onlardan 10-da t\u0259dris dili yaln\u0131z t\u00fcrk dili idi v\u0259 yaln\u0131z bir m\u0259kt\u0259bd\u0259 t\u0259dris iki dild\u0259 \u2013 t\u00fcrk v\u0259 erm\u0259ni dill\u0259rind\u0259 apar\u0131l\u0131rd\u0131. 1931: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 5.285<\/p>\n Savadl\u0131 \u0259halinin say\u0131 \u2013 2.703<\/p>\n 1939: <\/strong>\u018fhali say\u0131 \u2013 5.424 1959: <\/strong>\u018fhalinin say\u0131 \u2013 6.117 1988: <\/strong>\u015e\u0259h\u0259r hakimiyy\u0259tinin m\u0259lumat\u0131na g\u00f6r\u0259, 1988-ci ilin ortalar\u0131nda \u015eu\u015fa \u0259halisinin say\u0131 14.000 n\u0259f\u0259r\u0259 yax\u0131n idi. 1989: <\/strong>1989-cu ild\u0259 \u0259halinin siyah\u0131ya al\u0131nmas\u0131 n\u0259tic\u0259l\u0259rin\u0259 g\u00f6r\u0259 \u015eu\u015fada 17000 n\u0259f\u0259r \u0259hali m\u0259skunla\u015f\u0131b, onlardan 98% az\u0259rbaycanl\u0131 olub.<\/p>\n 29.05.1989: \u015eu\u015fa rayon Kommunist Partiyas\u0131 Komit\u0259sinin birinci katibi (de-yure Rayon \u0130cra Hakimiyy\u0259tinin ba\u015f\u00e7\u0131s\u0131) Vaqif C\u0259f\u0259rov Sovet \u0130ttifaq\u0131 Xalq deputatlar\u0131n\u0131n qurultay\u0131nda bildirib ki, \u015eu\u015fa rayon \u0259halisinin 90%-d\u0259n \u00e7oxunu az\u0259rbaycanl\u0131lar t\u0259\u015fkil edir. “Dem\u0259k olar ki, b\u00fct\u00fcn 220 ya\u015fay\u0131\u015f m\u0259nt\u0259q\u0259sind\u0259 (Da\u011fl\u0131q Qaraba\u011f Muxtar Vilay\u0259ti) az\u0259rbaycanl\u0131lar ya\u015fay\u0131r, 53 ya\u015fay\u0131\u015f m\u0259nt\u0259q\u0259sind\u0259 is\u0259 onlar \u0259halinin b\u00f6y\u00fck \u0259ks\u0259riyy\u0259tini t\u0259\u015fkil edir”,-dey\u0259 C\u0259f\u0259rov qeyd edib. <\/p>\n
\n[P. \u0130. Mogilyevskinin v\u0259 P. N. Yermolovun A. P. Yermolova Qaraba\u011f \u0259yal\u0259tinin g\u0259lirl\u0259ri haqq\u0131nda raportu, 02.05.1823
\n<\/span><\/a> \u015e\u0259rqi Erm\u0259nistan\u0131n Rusiyaya birl\u0259\u015fdirilm\u0259si (s\u0259n\u0259dl\u0259r toplusu) C. II (1814-1830). Erm\u0259nistan SSR Elml\u0259r akademiyas\u0131, Yerevan 1978. s\u0259h. 122]<\/span><\/a><\/p>\n
\n[Qafqaz cani\u015finliyinin Ba\u015f idar\u0259sind\u0259 n\u0259\u015fr edilmi\u015f 1865-ci il\u0259 olan Qafqaz t\u0259qvimi. Tiflis, 1864. S\u0259h. 125]<\/a><\/span><\/p>\n
\n[1886-c\u0131 il \u00fc\u00e7\u00fcn Qafqaz t\u0259qvimi, Qafqaz Statistika Komit\u0259sinin n\u0259zdind\u0259 Qafqazdak\u0131 M\u00fclki hiss\u0259nin Ba\u015f r\u0259isinin s\u0259r\u0259ncam\u0131 il\u0259 n\u0259\u015fr edilmi\u015fdir. Tiflis, 1885. s\u0259h. 125]<\/span><\/a><\/p>\n
\n[1883-c\u00fc il \u00fc\u00e7\u00fcn Qafqaz t\u0259qvimi, Qafqaz Statistika Komit\u0259sinin n\u0259zdind\u0259 Qafqazdak\u0131 M\u00fclki hiss\u0259nin Ba\u015f r\u0259isinin s\u0259r\u0259ncam\u0131 il\u0259 n\u0259\u015fr edilmi\u015fdir. Tiflis, 1882. B\u00f6lm\u0259 I, s\u0259h. 252]<\/span><\/a><\/p>\n
\nErm\u0259nil\u0259rin say\u0131 \u2013 15.188
\nT\u00fcrkl\u0259r (tatarlar) \u2013 11.595 (7045 \u2013 ki\u015fi, 4550 – qad\u0131n)
\nRuslar \u2013 22
\nY\u0259hudil\u0259r \u2013 2\u00a0\u00a0
\n[1891-ci il\u0259 olan Qafqaz t\u0259qvimi, Qafqaz Statistika Komit\u0259sinin n\u0259zdind\u0259 Qafqazdak\u0131 M\u00fclki hiss\u0259nin Ba\u015f r\u0259isinin s\u0259r\u0259ncam\u0131 il\u0259 n\u0259\u015fr edilmi\u015fdir. Tiflis, 1890. \u018flav\u0259 “Zaqafqaziyan\u0131n m\u0259kan\u0131 v\u0259 \u0259halisi haqq\u0131nda m\u0259lumat”, s\u0259h.10]<\/a>
\n[1895-ci il\u0259 olan Qafqaz t\u0259qvimi, Qafqaz Statistika Komit\u0259sinin n\u0259zdind\u0259 Qafqazdak\u0131 M\u00fclki hiss\u0259nin Ba\u015f r\u0259isinin s\u0259r\u0259ncam\u0131 il\u0259 n\u0259\u015fr edilmi\u015fdir. Tiflis, 1894. B\u00f6lm\u0259 V, s\u0259h. 54-55<\/a>]
\n[1902-ci il\u0259 olan Qafqaz t\u0259qvimi, Qafqaz Statistika Komit\u0259sinin n\u0259zdind\u0259 Qafqazdak\u0131 M\u00fclki hiss\u0259nin Ba\u015f r\u0259isinin s\u0259r\u0259ncam\u0131 il\u0259 n\u0259\u015fr edilmi\u015fdir. Tiflis, 1901. B\u00f6lm\u0259 III, s\u0259h. 29]<\/a><\/span><\/p>\n
\n\u00a0Erm\u0259ni qriqoryanlar\u0131 \u2013 15.160; erm\u0259ni katolikl\u0259ri\u2013 2
\n\u00a0\u015ei\u0259l\u0259r \u2013 11.595 (7045 \u2013 ki\u015fi, 4550 \u2013 qad\u0131n); s\u00fcnn\u0259l\u0259r\u2013 0
\n\u00a0Pravoslavlar \u2013 22
\n\u00a0Y\u0259hudil\u0259r-2
\n[1897-ci il\u0259 olan Qafqaz t\u0259qvimi, Qafqaz Statistika Komit\u0259sinin n\u0259zdind\u0259 Qafqazdak\u0131 M\u00fclki hiss\u0259nin Ba\u015f r\u0259isinin s\u0259r\u0259ncam\u0131 il\u0259 n\u0259\u015fr edilmi\u015fdir. Tiflis, 1896. B\u00f6lm\u0259 V, s\u0259h. 44-45]<\/span><\/a><\/p>\n\n
\n
\n
\n
\n
\n[Rusiya \u0130mperiyas\u0131 \u0259halisinin ilk \u00fcmumi siyah\u0131ya al\u0131nmas\u0131 1897-ci il. Daxili \u0130\u015fl\u0259r Nazirliyinin M\u0259rk\u0259zi Statistika Komit\u0259sinin n\u0259\u015fri, 1904. Yelizavetpol quberniyas\u0131, s\u0259h. 2-181]<\/span><\/a><\/p>\n\n
\n[1907-ci il\u0259 olan Qafqaz t\u0259qvimi. Tiflis, 1906. \/\/ Zaqafqaziya \u015f\u0259h\u0259rl\u0259rinin v\u0259 q\u0259s\u0259b\u0259l\u0259rinin \u0259halisi haqq\u0131nda m\u0259lumat, s\u0259h. 322-323]<\/span><\/a><\/li>\n<\/ul>\n\n
\n[1912-ci il\u0259 olan Qafqaz t\u0259qvimi. Tiflis, 1911 \/\/ B\u00f6lm\u0259 IV (statistik b\u00f6lm\u0259), s\u0259h. 237]<\/span><\/a><\/li>\n<\/ul>\n\n
\n[1915-ci il\u0259 olan Qafqaz t\u0259qvimi. Tiflis, 1914. Statistik b\u00f6lm\u0259, s\u0259h. 218-219, 230-233]<\/span><\/a><\/li>\n<\/ul>\n\n
\n[Sovet hakimiyy\u0259ti ill\u0259rind\u0259 Da\u011fl\u0131q Qaraba\u011f (q\u0131sa statistik m\u0259cmu\u0259). Stepanakert, 1969. S\u0259h. 9]<\/span><\/a><\/li>\n<\/ul>\n
\n[Az\u0259rbaycan SSR Da\u011fl\u0131q Qaraba\u011f Muxtar Vilay\u0259tinin yaranma tarixi haqq\u0131nda (s\u0259n\u0259dl\u0259r v\u0259 materiallar)). Bak\u0131, 1989. S\u0259h. 136].<\/span><\/a><\/p>\n\n
\n[Ko\u00e7aryan Q. Da\u011fl\u0131q Qaraba\u011f, Bak\u0131, 1925. S\u0259h. 8]<\/span><\/a><\/li>\n
\n[Ko\u00e7aryan Q. Da\u011fl\u0131q Qaraba\u011f, Bak\u0131, 1925. S\u0259h. 46]<\/span><\/a><\/li>\n
\n[Zaqafqaziyan\u0131n \u0259halisi. \u00dcmumittifaq \u0259hali siyah\u0131ya al\u0131nmas\u0131 1926 \u0433. Tiflis, 1928. S\u0259h. 6]<\/span><\/a><\/li>\n<\/ul>\n
\n[31 yanvar 1922 \u2013 ci ild\u0259 Az\u0259rbaycan\u0131n maarif m\u00fc\u0259ssis\u0259l\u0259rinin siyah\u0131ya al\u0131nmas\u0131-maarif m\u00fc\u0259ssis\u0259l\u0259rinin siyah\u0131lar\u0131. 1-ci n\u0259\u015fr \u2013 t\u0259dris m\u00fc\u0259ssis\u0259l\u0259ri. Bak\u0131, 1922 S\u0259h. 100] <\/span><\/a>
\n1926-c\u0131 ild\u0259 \u0259halinin 96%-ni az\u0259rbaycanl\u0131lar t\u0259\u015fkil edirdi.
\n[\u0130. Nift\u0259liyev\u00a0 Erm\u0259nil\u0259rin ekspansionist planlar\u0131nda Az\u0259rbaycan SSR (XX \u0259srin 20-ci ill\u0259ri). Bak\u0131, 2010. S\u0259h. 130]<\/span><\/a>
\n“Az\u0259rbaycan SSR h\u00f6kum\u0259tinin 1925-1926-c\u0131 ill\u0259r \u00fczr\u0259 hesabat\u0131”nda qeyd edilmi\u015fdir ki, \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rind\u0259 “\u0259sas\u0259n t\u00fcrkl\u0259r” \u00fcst\u00fcnl\u00fck t\u0259\u015fkil edir.
\n[1918-1925-ci ill\u0259r Az\u0259rbaycan SSR-in Da\u011fl\u0131q Qaraba\u011f Muxtar Vilay\u0259tinin yaranma tarixi haqq\u0131nda (s\u0259n\u0259dl\u0259r v\u0259 materiallar) Bak\u0131, 1989. S\u0259h. 319-320]<\/span><\/a>
\n1927-ci ild\u0259 Moskvada n\u0259\u015fr edilmi\u015f m\u0259lumat kitab\u00e7as\u0131nda bildirilirdi ki, \u015eu\u015fa \u0259halisi “yaln\u0131z m\u00fcs\u0259lmanlar”dan ibar\u0259t olub.\u00a0
\n[RYXK (Rabit\u0259 Yollar\u0131 Xalq Komissariat\u0131) Transpe\u00e7at M\u0259lumat kitab\u00e7as\u0131\u00a0 Qafqaz. Moskva, 1927. S\u0259h. 362]<\/span><\/a><\/p>\n\n
\n
\n[1931-ci il\u0259 olan Az\u0259rbaycan \u0259halisinin siyah\u0131ya al\u0131nmas\u0131. Bak\u0131, 1932. S\u0259h. 114-115]<\/span><\/a><\/li>\n<\/ul>\n
\n[1959-cu il\u0259 olan \u00fcmumittifaq \u0259hali siyah\u0131ya al\u0131nmas\u0131 \u2013 Az\u0259rbaycan SSR. Moskva, 1963. S\u0259h. 15]<\/span><\/a><\/p>\n
\n[1959-cu il\u0259 olan \u00fcmumittifaq \u0259hali siyah\u0131ya al\u0131nmas\u0131 \u2013 Az\u0259rbaycan SSR. Moskva, 1963. S\u0259h. 15]<\/span><\/a><\/p>\n
\n[“Bakinskiy rabo\u00e7iy” q\u0259zeti, 28.07.1988, s\u0259h.3]<\/span><\/a>
\n1988-ci il \u0259rzind\u0259 Erm\u0259nistandan az\u0259rbaycanl\u0131 qa\u00e7q\u0131nlar\u0131n buraya k\u00f6\u00e7\u00fcr\u00fclm\u0259si hesab\u0131na \u015f\u0259h\u0259r \u0259halisinin art\u0131m\u0131 m\u00fc\u015fahid\u0259 olunurdu. R\u0259smi m\u0259lumata g\u00f6r\u0259, 1989-cu ilin \u0259vv\u0259lind\u0259 onlar\u0131n say\u0131 \u015eu\u015fada 2000-d\u0259n \u00e7ox olmu\u015fdur.
\n[“Bakinskiy rabo\u00e7iy” q\u0259zeti, 09.02.1989, s\u0259h. 1]<\/span><\/a><\/p>\n
\n[\u00ab\u0130zvestiya\u00bb q\u0259zeti 01.06.1989, s\u0259h. 4]<\/span><\/a><\/p>\n