{"id":12180,"date":"2023-04-13T11:14:55","date_gmt":"2023-04-13T07:14:55","guid":{"rendered":"https:\/\/qarabag.com\/?p=12180"},"modified":"2023-04-18T09:15:50","modified_gmt":"2023-04-18T05:15:50","slug":"dagidilmisagdaminyegan%c9%99salamatqalmisbinasicum%c9%99m%c9%99scidi","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/qarabag.com\/dagidilmisagdaminyegan%c9%99salamatqalmisbinasicum%c9%99m%c9%99scidi\/","title":{"rendered":"Da\u011f\u0131d\u0131lm\u0131\u015f A\u011fdam\u0131n yegan\u0259 salamat qalm\u0131\u015f binas\u0131: C\u00fcm\u0259 m\u0259scidi"},"content":{"rendered":"

\"\"<\/strong><\/p>\n

M\u0259scid 1868-1870-ci ill\u0259rd\u0259 az\u0259rbaycanl\u0131 memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi t\u0259r\u0259find\u0259n in\u015fa edilmi\u015fdir.<\/strong>
\n[\u015e. S. F\u0259tullayev. XIX \u0259srd\u0259 – XX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rind\u0259 Az\u0259rbaycanda \u015f\u0259h\u0259rsalma v\u0259 memarl\u0131q. 1986-c\u0131 il, s\u0259h. 261;270]<\/span><\/a>
\n
[R. Qaraba\u011fl\u0131. Memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi. 1995-ci il, s\u0259h. 18]<\/a><\/span>
\n
[Qaraba\u011f: m\u00fcnaqi\u015f\u0259 kontekstind\u0259 tarix\\\\M\u0259\u015f\u0259di xan\u0131m Nem\u0259tova. Qaraba\u011f\u0131n epiqrafik abid\u0259l\u0259ri. 2014-c\u00fc il, s\u0259h. 164]<\/a><\/span><\/p>\n

Az\u0259rbaycanl\u0131 memar \u015eamil F\u0259tullayev qeyd edirdi ki, m\u0259scid Qaraba\u011fi t\u0259r\u0259find\u0259n bu \u0259razinin bazar g\u00fcnl\u0259ri t\u0259\u015fkil olunan bazar\u0131 olan b\u00f6y\u00fck q\u0259s\u0259b\u0259y\u0259 \u00e7evrildiyi d\u00f6vrd\u0259 ucald\u0131lm\u0131\u015fd\u0131r.
\n
[\u015e. S. F\u0259tullayev. XIX \u0259srd\u0259 – XX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rind\u0259 Az\u0259rbaycanda \u015f\u0259h\u0259rsalma v\u0259 memarl\u0131q. 1986-c\u0131 il, s\u0259h. 261]<\/span><\/a><\/p>\n

M\u0259scidin plan\u0131 kvadrat \u015f\u0259killidir v\u0259 onun tikintisind\u0259 \u0259sas\u0259n yerli \u0259h\u0259ng da\u015f\u0131ndan istifad\u0259 edilmi\u015fdir. M\u0259scidin minar\u0259l\u0259ri bi\u015fmi\u015f k\u0259rpicd\u0259n in\u015fa edilmi\u015fdir. M\u0259scidin \u0259sas fasad\u0131n\u0131n a\u011f r\u0259ngi h\u00fcnd\u00fcr, d\u0259rin v\u0259 ta\u011f\u015f\u0259killi ta\u011ftavanla \u00f6rt\u00fclm\u00fc\u015f portal\u0131n tutqun interyeri il\u0259 bir q\u0259d\u0259r ziddiyy\u0259t t\u0259\u015fkil edir. Lakin, portal\u0131n daxilind\u0259ki giri\u015f qap\u0131s\u0131n\u0131n \u00fcz\u0259rind\u0259ki yaz\u0131 uzaqdan g\u00f6r\u00fcn\u00fcr. Bu portal\u0131n sa\u011f v\u0259 sol t\u0259r\u0259fl\u0259rind\u0259 s\u0131ralarla p\u0259nc\u0259r\u0259l\u0259r yerl\u0259\u015fdirilmi\u015fdir. Fasad boyunca \u00fcf\u00fcqi \u015f\u0259kild\u0259 \u00e7\u0259kilmi\u015f relyef x\u0259tti, el\u0259c\u0259 d\u0259 divar\u0131n s\u0259viyy\u0259sind\u0259n bir q\u0259d\u0259r yuxar\u0131 qald\u0131r\u0131lm\u0131\u015f pilyastrlar m\u0259scidin daxili konstruktiv h\u0259lli il\u0259 v\u0259hd\u0259t t\u0259\u015fkil edir. A\u011fdam C\u00fcm\u0259 m\u0259scidinin portal\u0131 B\u0259rd\u0259d\u0259ki \u0130mamzad\u0259 m\u0259scidinin portal\u0131na b\u0259nz\u0259yir. M\u0259scid binas\u0131n\u0131n yax\u0131nl\u0131\u011f\u0131nda q\u0259bir\u00fcst\u00fc abid\u0259l\u0259r var.
\n
[R. Qaraba\u011fl\u0131. Memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi. 1995-ci il, s\u0259h. 18]<\/span><\/a>
\n
[Qaraba\u011f: m\u00fcnaqi\u015f\u0259 kontekstind\u0259 tarix\\\\M\u0259\u015f\u0259di xan\u0131m Neym\u0259tova. Qaraba\u011f\u0131n epiqrafik abid\u0259l\u0259ri. 2014-c\u00fc il, s\u0259h. 164]<\/a><\/span><\/p>\n

\"\"<\/p>\n

M\u0259scidin ibad\u0259t zal\u0131 plan\u0131n\u0131n \u0259sas\u0131 \u00fc\u00e7\u00fcn ortada d\u00f6rd s\u00fctunlar\u0131 il\u0259 olan \u0259n\u0259n\u0259vi kvadrat formas\u0131d\u0131r. Bu s\u0259kkizgu\u015f\u0259li da\u015f s\u00fctunlar\u0131n m\u00fct\u0259nasib boyunun x\u00fcsusi olaraq\u00a0 m\u0259rk\u0259zd\u0259 yerl\u0259\u015fdirilm\u0259si zal\u0131 \u00fc\u00e7 nef\u0259 b\u00f6l\u00fcr. Kvadrat\u0131n h\u0259r bir t\u0259r\u0259find\u0259n – \u015f\u0259rq v\u0259 q\u0259rb t\u0259r\u0259fl\u0259rind\u0259n olan d\u0259rin ta\u011flar\u0131n \u00fc\u00e7 c\u0259rg\u0259si, zal\u0131n sah\u0259sini geni\u015fl\u0259ndirdi v\u0259 ona d\u00fczbucaql\u0131 formas\u0131n\u0131 verdi. Yan ta\u011flar\u0131n zirv\u0259si i\u00e7\u0259riy\u0259 baxan eyvan \u015f\u0259klind\u0259 yerin\u0259 yetirilmi\u015fdir v\u0259 qad\u0131nlar\u0131n ibad\u0259t etm\u0259si \u00fc\u00e7\u00fcn n\u0259z\u0259rd\u0259 tutulmu\u015fdur.
\n
[R. Qaraba\u011fl\u0131. Memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi. 1995-ci il, s\u0259h. 18]<\/span><\/a>
\n
[Garabakh \u2013 the eternal memory of Azerbaijan heritage. 2008-ci il, s\u0259h. 209]<\/a><\/span><\/p>\n

\u0130bad\u0259t zal\u0131n\u0131n c\u0259nub divar\u0131n\u0131n ortas\u0131nda mehrab\u0131n y\u00fcks\u0259k tax\u00e7as\u0131 qura\u015fd\u0131r\u0131lm\u0131\u015fd\u0131r. Mehrabdak\u0131 b\u0259z\u0259k i\u015fl\u0259rinin m\u00fc\u0259llifi r\u0259ssam-n\u0259qqa\u015f M\u0259h\u0259mm\u0259d \u015e\u00fck\u00fchi T\u0259brizidir v\u0259 onun t\u0259miri 1913-c\u00fc il\u0259 aid edilir. Bu onun \u00fcz\u0259rind\u0259ki yaz\u0131 il\u0259 t\u0259sdiq edilir:
\n\u201cM\u0259rhum K\u0259rb\u0259layi N\u0259qqa\u015f T\u0259brizinin o\u011flu, ustad M\u0259h\u0259mm\u0259d N\u0259qqa\u015f T\u0259brizi\u201d
\n<\/em>\u201cHicri 1331 h.q\u201d <\/em>(1913-c\u00fc il, b. e)
\n<\/em>
[Garabakh \u2013 the eternal memory of Azerbaijan heritage. 2008-ci il, s\u0259h. 209]<\/a><\/span>
\n
[R. Qaraba\u011fl\u0131. Memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi. 1995-ci il, s\u0259h. 19]<\/a><\/span><\/p>\n

2014-c\u00fc ilin “Qaraba\u011f: m\u00fcnaqi\u015f\u0259 kontekstind\u0259 tarix” kitab\u0131nda qeyd olunur ki, m\u0259scidin mehrab\u0131nda a\u015fa\u011f\u0131dak\u0131 \u0259r\u0259bdilli yaz\u0131 var:
\n\u201c\u015e\u00f6vql\u0259 ist\u0259y\u0259n, mehrab\u0131n tamamlanmas\u0131n\u0131n sahibi. \u018fb\u0259di Allah\u201d.
\n<\/em>El\u0259 oradaca medalyonun \u00fcz\u0259rind\u0259 \u0259r\u0259bdilli yaz\u0131 var:
\n\u201cAllahdan ba\u015fqa tanr\u0131 yoxdur. M\u0259h\u0259mm\u0259d Allah\u0131n el\u00e7isidir. \u018fli Allah\u0131n k\u00f6m\u0259k\u00e7isidir.\u201d <\/em><\/p>\n

Lakin Az\u0259rbaycanl\u0131 epiqraf\u00e7\u0131 M\u0259\u015f\u0259di xan\u0131m Nem\u0259tovan\u0131n 2011-ci ilin “Az\u0259rbaycan\u0131n epiqrafik abid\u0259l\u0259ri korpusu” kitab\u0131nda yuxar\u0131da qeyd olunan yaz\u0131lar\u0131n m\u0259scidin fasad\u0131nda oldu\u011fu g\u00f6st\u0259rilir.
\n
[Qaraba\u011f: m\u00fcnaqi\u015f\u0259 kontekstind\u0259 tarix\\\\M\u0259\u015f\u0259di xan\u0131m Nem\u0259tova. Qaraba\u011f\u0131n epiqrafik abid\u0259l\u0259ri. 2014-c\u00fc il, s\u0259h. 154]<\/a><\/span>
\n
[M. S. Nem\u0259t. Az\u0259rbaycan\u0131n epiqrafik abid\u0259l\u0259ri korpusu. 1. 1991-ci il, s\u0259h. 206]<\/span><\/a><\/p>\n

\"\"<\/p>\n

M\u0259scidin ibad\u0259t zal\u0131 yan eyvanlar\u0131n ortas\u0131nda v\u0259 mehrab\u0131n yanlar\u0131nda yerl\u0259\u015fdirilmi\u015f p\u0259nc\u0259r\u0259l\u0259rl\u0259 i\u015f\u0131qland\u0131r\u0131l\u0131r. M\u0259scidin \u015fimal t\u0259r\u0259find\u0259n giri\u015f qap\u0131s\u0131 d\u0259rin ta\u011fl\u0131 \u015f\u00fc\u015f\u0259b\u0259ndin daxilind\u0259dir, a\u00e7\u0131q \u015f\u00fc\u015f\u0259b\u0259ndin yanlar\u0131nda is\u0259 iki m\u0259rt\u0259b\u0259li otaqlar yerl\u0259\u015fmi\u015fdir.
\n
[Garabakh \u2013 the eternal memory of Azerbaijan heritage. 2008-ci il, s\u0259h. 209]<\/span><\/a><\/p>\n

M\u0259scidin daxili m\u0259kan\u0131 g\u00fcnb\u0259zl\u0259, ta\u011flarla v\u0259 ta\u011ftavanlarla, m\u0259scidin da\u015f korpusu is\u0259 Qaraba\u011f zonas\u0131 \u00fc\u00e7\u00fcn \u0259n\u0259n\u0259vi olan b\u0259rk d\u00f6rd\u00e7atl\u0131 \u00f6rt\u00fckl\u0259 \u00f6rt\u00fclm\u00fc\u015fd\u00fcr. M\u0259scidin \u015fimal fasad\u0131 k\u00fcncl\u0259rind\u0259 in\u015fa edilmi\u015f minar\u0259l\u0259r, m\u0259scidin simmetrik planla\u015fd\u0131rma strukturunu tamamlay\u0131r v\u0259 ona b\u00fct\u00f6vl\u00fckd\u0259 kvadrat formas\u0131n\u0131 vermi\u015fdir. Minar\u0259l\u0259rin q\u0259\u015f\u0259ng silindrik h\u0259cml\u0259ri\u00a0 \u00fcf\u00fcqi qur\u015faqlarla \u00f6rt\u00fclm\u00fc\u015fd\u00fcr. Bel\u0259 b\u0259dii v\u0259 dekorativ texnika il\u0259 m\u0259scidin kompozisiyas\u0131nda minar\u0259l\u0259rin hakim rolu daha da g\u00fccl\u0259nir. Qaraba\u011f\u0131n dig\u0259r m\u0259scidl\u0259rind\u0259 oldu\u011fu kimi, minar\u0259l\u0259rin \u0259n uzaq zirv\u0259l\u0259ri d\u0259 y\u00fcng\u00fcl a\u011fac materiallar\u0131ndan olan \u00e7ardaqla tamamlan\u0131r. Az\u0259rbaycanl\u0131 memar Rizvan Qaraba\u011fl\u0131n\u0131n 1995-ci il “Memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi” kitab\u0131nda qeyd olunur ki, \u201cB\u00fct\u00fcnl\u00fckl\u0259 is\u0259 minar\u0259l\u0259r sanki Qaraba\u011f xal\u00e7as\u0131na b\u00fcr\u00fcn\u00fcb\u201d.
\n<\/em>
[Garabakh \u2013 the eternal memory of Azerbaijan heritage. 2008-ci il, s\u0259h. 209]<\/a><\/span>
\n
[R. Qaraba\u011fl\u0131. Memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi. 1995-ci il, s\u0259h. 19]<\/span><\/a><\/p>\n

\"\"<\/p>\n

A\u011fdam m\u0259scidin\u0259 memarl\u0131q dilinin ciddiliyi v\u0259 sad\u0259liyi xasd\u0131r.
\nLakin yuxar\u0131da g\u00f6st\u0259ril\u0259n bu x\u00fcsusiyy\u0259tl\u0259r fasadlar\u0131n kompozisiyas\u0131 h\u0259llinin m\u00fcr\u0259kk\u0259bl\u0259\u015fdirilm\u0259si hesab\u0131na sonradan itir (\u015eu\u015fa m\u0259scidl\u0259rind\u0259ki kimi) Memar \u015eamil F\u0259tullayev a\u015fa\u011f\u0131dak\u0131lar\u0131 qeyd edirdi:
\n \u201cA\u011fdam m\u0259scidind\u0259 milli memarl\u0131\u011f\u0131n \u00f6z\u00fcn\u0259m\u0259xsuslu\u011funu qoruyub saxlayan, ciddi memarl\u0131q dili il\u0259 \u00f6t\u00fcr\u00fcl\u0259n yerli in\u015faat \u0259n\u0259n\u0259l\u0259ri \u0259n qabar\u0131q \u015f\u0259kild\u0259 ir\u0259li \u00e7\u0131x\u0131r. Avropa eklektizmi <\/em>(memarl\u0131qda b\u0259dii istiqam\u0259t, bir tikilid\u0259 ke\u00e7mi\u015fin m\u00fcxt\u0259lif s\u0259n\u0259t formalar\u0131n\u0131n ist\u0259nil\u0259n kombinasiyada istifad\u0259sin\u0259 y\u00f6n\u0259ldilmi\u015f) v\u0259 stilizatorlu\u011fu il\u0259 toxunulmayan A\u011fdam m\u0259scidi \u00f6z t\u0259cr\u00fcb\u0259sin\u0259 v\u0259 yerli ad\u0259t-\u0259n\u0259n\u0259l\u0259rin bilikl\u0259rin\u0259, tikinti materiallar\u0131ndan v\u0259 memarl\u0131q texnikalar\u0131ndan a\u011flabatan istifad\u0259y\u0259 \u0259saslanaraq d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclm\u00fc\u015f \u015f\u0259kild\u0259 in\u015fa ed\u0259n memar\u0131n yarad\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n b\u0259hr\u0259sidir. Bel\u0259likl\u0259, Qaraba\u011fi yaban\u00e7\u0131 v\u0259 \u00f6zg\u0259 t\u0259sirl\u0259rd\u0259n azad olan tikilil\u0259rin memarl\u0131q v\u0259 konstruktiv c\u0259h\u0259td\u0259n do\u011frulu\u011funa nail olur.\u201d
\n<\/em>
[\u015e. S. F\u0259tullayev. XIX \u0259srd\u0259 – XX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rind\u0259 Az\u0259rbaycanda \u015f\u0259h\u0259rsalma v\u0259 memarl\u0131q. 1986-c\u0131 il, s\u0259h. 261]<\/span><\/a><\/p>\n

R.Qaraba\u011fl\u0131n\u0131n 1995-ci il “Memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi” kitab\u0131nda a\u015fa\u011f\u0131dak\u0131lar qeyd olunur:
\n\u201c<\/em>\u00dcmumiyy\u0259tl\u0259, A\u011fdam C\u00fcm\u0259 m\u0259scidi yerli in\u015faat materiallar\u0131 il\u0259 t\u0259miz milli memarl\u0131q \u00fcsulunda tikilmi\u015f memarl\u0131q abid\u0259sidir. Bir s\u00f6zl\u0259, bu m\u0259scidin simas\u0131nda biz yerli memarl\u0131q \u0259n\u0259n\u0259si il\u0259 \u015e\u0259rq memarl\u0131\u011f\u0131n\u0131n v\u0259hd\u0259tini v\u0259 sa\u011flam b\u00fcn\u00f6vr\u0259sini g\u00f6r\u00fcr\u00fck. Bu da onu g\u00f6st\u0259rir ki, K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fda \u00f6z memarl\u0131q irsinin t\u0259m\u0259l da\u015flar\u0131n\u0131 m\u00f6hk\u0259m b\u00fcn\u00f6vr\u0259l\u0259r \u00fcz\u0259rind\u0259 d\u00fczm\u0259y\u0259 ba\u015flam\u0131\u015fd\u0131r.<\/em>\u201d
\n<\/em>
[R. Qaraba\u011fl\u0131. Memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi. 1995-ci il, s\u0259h. 20]<\/a><\/span>
\n
[\u015e. S. F\u0259tullayev. XIX \u0259srd\u0259 – XX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rind\u0259 Az\u0259rbaycanda \u015f\u0259h\u0259rsalma v\u0259 memarl\u0131q. 1986-c\u0131 il, s\u0259h. 261]<\/span><\/a><\/p>\n

\"\"<\/p>\n

Birinci Qaraba\u011f m\u00fcharib\u0259si ill\u0259rind\u0259 (1988-1994) C\u00fcm\u0259 m\u0259scidind\u0259 erm\u0259ni silahl\u0131 birl\u0259\u015fm\u0259l\u0259ri t\u0259r\u0259find\u0259n t\u00f6r\u0259dilmi\u015f 25-26 fevral 1992-ci il tarixli Xocal\u0131 soyq\u0131r\u0131m\u0131 n\u0259tic\u0259sind\u0259 h\u0259lak olmu\u015f dinc sakinl\u0259rin c\u0259s\u0259dl\u0259ri yerl\u0259\u015fdirilmi\u015fdir.
\n
[T. Goltz. Azerbaijan diary. A rogue reporter\u201ds Adventures In an Oil-Rich, War-Torn, Post-Soviet Republic. p., 122-123;150]<\/a><\/span>
\n
[Khojaly Genocide. 2013. p., 24-25]<\/span><\/a><\/p>\n

\"\"<\/p>\n

1993-c\u00fc ild\u0259 A\u011fdam\u0131n erm\u0259ni silahl\u0131 birl\u0259\u015fm\u0259l\u0259ri t\u0259r\u0259find\u0259n i\u015f\u011fal edilm\u0259sind\u0259n sonra \u015f\u0259h\u0259r yerl\u0259-yeksan edildi, C\u00fcm\u0259 m\u0259scidi is\u0259 vandalizm\u0259 m\u0259ruz qald\u0131. M\u0259scidin minar\u0259l\u0259ri erm\u0259ni silahl\u0131 q\u00fcvv\u0259l\u0259ri t\u0259r\u0259find\u0259n dayaq n\u00f6qt\u0259si kimi istifad\u0259 olunurdu, erm\u0259ni snayperl\u0259ri v\u0259 pulemyot\u00e7ular\u0131 is\u0259 onlarda m\u00f6vqe tuturdular. A\u011fdam \u015f\u0259h\u0259rinin (20 noyabr 2020-ci il) erm\u0259ni i\u015f\u011fal\u0131ndan azad edilm\u0259sind\u0259n sonra, 24 noyabr 2020-ci ild\u0259 Az\u0259rbaycan Prezidenti \u0130lham \u018fliyev m\u0259scidi ziyar\u0259t etdi v\u0259 M\u0259kk\u0259 \u015f\u0259h\u0259rind\u0259n g\u0259tirilmi\u015f Quran\u0131 ora h\u0259diyy\u0259 etdi. 2022-ci ilin mart ay\u0131ndan etibar\u0259n m\u0259scidd\u0259 b\u0259rpa i\u015fl\u0259ri apar\u0131l\u0131r.\u00a0<\/p>\n

\"image_pdf\"<\/a>\"image_print\"<\/a><\/div>","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

M\u0259scid 1868-1870-ci ill\u0259rd\u0259 az\u0259rbaycanl\u0131 memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi t\u0259r\u0259find\u0259n in\u015fa edilmi\u015fdir<\/p>\n","protected":false},"author":11,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[1258],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/12180"}],"collection":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/11"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=12180"}],"version-history":[{"count":9,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/12180\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":12194,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/12180\/revisions\/12194"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=12180"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=12180"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=12180"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}