{"id":11489,"date":"2022-12-28T14:32:33","date_gmt":"2022-12-28T10:32:33","guid":{"rendered":"https:\/\/qarabag.com\/?p=11489"},"modified":"2023-01-05T09:20:04","modified_gmt":"2023-01-05T05:20:04","slug":"govheraghamescidi","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/qarabag.com\/govheraghamescidi\/","title":{"rendered":"\u015eu\u015fan\u0131n \u0259n q\u0259dim m\u0259scidi – Yuxar\u0131 G\u00f6vh\u0259r a\u011fa m\u0259scidi"},"content":{"rendered":"

Qarabag.com sayt\u0131 \u015eu\u015fada tikilmi\u015f sayca d\u00f6rd\u00fcnc\u00fc m\u0259scid olan Yuxar\u0131 G\u00f6vh\u0259r a\u011fa m\u0259scidi haqq\u0131nda material haz\u0131rlay\u0131b. M\u0259qal\u0259d\u0259 vaxtil\u0259 indiki m\u0259scidin yerind\u0259 olmu\u015f \u0259vv\u0259lki \u00fc\u00e7 m\u0259scid haqq\u0131nda da m\u0259lumat verilib. M\u0259qal\u0259 ilk \u0259n q\u0259dim m\u0259scidin t\u0259sviri il\u0259 ba\u015flayaraq xronoloji ard\u0131c\u0131ll\u0131qla davam edir.<\/strong><\/p>\n

\"\"<\/b><\/p>\n

\u015eu\u015fadak\u0131 Yuxar\u0131 v\u0259 ya B\u00f6y\u00fck G\u00f6vh\u0259r a\u011fa m\u0259scidi (ba\u015fqa ad\u0131 il\u0259 C\u00fcm\u0259 m\u0259scidi) 1883-1885-ci ill\u0259rd\u0259 Qaraba\u011f xan\u0131 \u0130brahimx\u0259lil xan\u0131n q\u0131z\u0131 G\u00f6vh\u0259r a\u011fan\u0131n t\u0259\u015f\u0259bb\u00fcs\u00fc v\u0259 \u015f\u0259xsi v\u0259saiti hesab\u0131na Az\u0259rbaycan memar\u0131 K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi t\u0259r\u0259find\u0259n in\u015fa edilib. Bu, m\u0259scidin binas\u0131nda yaz\u0131lm\u0131\u015f \u0259r\u0259b dilli yaz\u0131larla da t\u0259sdiql\u0259nir:
\n\u201cQaraba\u011fl\u0131 memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fi xan\u0131n i\u015fidir. H. 1301 (=1883\\84).\u201d<\/em><\/p>\n

\u201cDo\u011frudan da Allah onun raz\u0131l\u0131\u011f\u0131ndan \u00f6tr\u00fc qap\u0131s\u0131na y\u00f6n\u0259l\u0259n \u0259lacs\u0131z b\u0259nd\u0259l\u0259ri \u00fc\u00e7\u00fcn k\u0259ram\u0259t arzulay\u0131r, c\u0259nn\u0259t m\u0259kanl\u0131 G\u00f6vh\u0259r-a\u011fan\u0131n v\u0259siyy\u0259tnam\u0259sin\u0259 \u0259sas\u0259n (m\u0259scidin t\u0259miri ba\u015fa \u00e7atd\u0131r\u0131ld\u0131).\u00a0 H. 1302-ci ild\u0259 (= 1884\\85)”.
\n<\/em><\/p>\n

\u0130ndiki memarl\u0131q abid\u0259sinin yerind\u0259 m\u00fcxt\u0259lif zaman k\u0259sikl\u0259rind\u0259 \u00fc\u00e7 m\u0259scid in\u015fa edilib: P\u0259nah\u0259li xan\u0131n m\u0259scidi, \u0130brahimx\u0259lil xan\u0131n m\u0259scidi v\u0259 G\u00f6vh\u0259r a\u011fa m\u0259scidi.
\n[E. Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 53;55]<\/a><\/span>
\n
[\u015e. F\u0259tullayev. \u015eu\u015fa abid\u0259l\u0259ri. 1970-ci il, s\u0259h. 6]<\/span><\/a>
\n
[\u015e. F\u0259tullayev. XIX \u0259srd\u0259 – XX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rind\u0259 Az\u0259rbaycanda \u015f\u0259h\u0259rsalma v\u0259 memarl\u0131q. 1986-c\u0131 il, s\u0259h. 99; 26;2 66]<\/span><\/a>
\n
[\u00c7.Qacar. Q\u0259dim \u015eu\u015fa. 2007-ci il, s\u0259h. 125]<\/span><\/a>
\n
[Qaraba\u011f: m\u00fcnaqi\u015f\u0259 kontekstind\u0259 tarix\\\\\\M\u0259\u015f\u0259di xan\u0131m Neym\u0259tova. Qaraba\u011f\u0131n epiqrafik abid\u0259l\u0259ri. 2014-c\u00fc il, s\u0259h. 164]\u00a0<\/strong><\/span><\/a><\/p>\n

\u015eu\u015fada ilk<\/strong> m\u0259scid P\u0259nah\u0259li xan t\u0259r\u0259find\u0259n \u015eu\u015fa qalas\u0131n\u0131n \u0259sas\u0131 qoyulan zaman in\u015fa edilib. M\u0259scid qam\u0131\u015fdan (h\u00fcnd\u00fcr bataql\u0131q otu) in\u015fa edilmi\u015fdi. M\u0259scidin tikintisind\u0259 bu bitkid\u0259n istifad\u0259 edilm\u0259si ehtimal olunan t\u0259l\u0259siklikl\u0259 izah olunur. Az\u0259rbaycanl\u0131 alim \u00c7ingiz Qacar\u0131n “K\u00f6hn\u0259 \u015eu\u015fa” adl\u0131 kitab\u0131nda qeyd olunur ki, bu tikili m\u00fcv\u0259qq\u0259ti xarakter da\u015f\u0131y\u0131rd\u0131. M\u0259scidin iki qap\u0131s\u0131 oldu\u011fundan xalq aras\u0131nda ona “Iki qap\u0131l\u0131 m\u0259scid” ad\u0131 verilmi\u015fdi.
\n
[E.Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 53]<\/span><\/a>
\n
[\u00c7.Qacar. Q\u0259dim \u015eu\u015fa. 2007-ci il, s\u0259h. 122]<\/span><\/a><\/p>\n

Az\u0259rbaycan tarix\u00e7isi Mirz\u0259 Camal Qaraba\u011finin yazd\u0131\u011f\u0131na g\u00f6r\u0259, 1768-1769-cu ill\u0259rd\u0259 Qaraba\u011fl\u0131 P\u0259nah\u0259li xan\u0131n o\u011flu \u0130brahimx\u0259lil xan t\u0259r\u0259find\u0259n da\u015fdan v\u0259 \u0259h\u0259ngd\u0259n ikinci<\/strong> – b\u00f6y\u00fck m\u0259scid (c\u00fcm\u0259 m\u0259scidi) in\u015fa edildi.\u00a0M\u0259scidin fasad\u0131nda n\u0259st\u0259liq x\u0259tti il\u0259 i\u015fl\u0259nmi\u015f v\u0259 1787-1788-ci ill\u0259r\u0259 aid olan n\u00f6vb\u0259ti iki s\u0259tirli \u0259r\u0259b yaz\u0131s\u0131 da m\u00f6vcuddur.<\/p>\n

\u201cPey\u011f\u0259mb\u0259r dedi: – Allah\u0131n ona salam v\u0259 salavat\u0131 olsun – Allaha ibad\u0259t edin! G\u00fcya s\u0259n onu (Allah\u0131) g\u00f6r\u00fcrs\u0259n, \u0259g\u0259r g\u00f6rm\u0259s\u0259n o s\u0259ni g\u00f6r\u0259r v\u0259 “\u0259bd”(qul) s\u00f6z\u00fc \u00fc\u00e7 h\u0259rfd\u0259n – “ayn”,”ba” v\u0259 “dal” (h\u0259rfl\u0259rind\u0259n) ibar\u0259tdir. Amma “ayn” (y\u0259ni Allah b\u0259nd\u0259sinin) Allaha aid olan elmidir, ba is\u0259 onun ba\u015fqas\u0131ndan f\u0259rql\u0259nm\u0259sidir, “dal” is\u0259 onun sor\u011fu-suals\u0131z v\u0259 p\u0259rd\u0259siz Allaha yax\u0131n olmas\u0131d\u0131r. H\u0259qiq\u0259ti olmayan, yalan ibad\u0259t k\u00f6yn\u0259yi geym\u0259k iddias\u0131nda olmaqdan \u015fidd\u0259tli g\u00fcnah yoxdur (h. 1202-ci il (=1787-1788-ci ill\u0259r)\u201d.<\/em><\/p>\n

Az\u0259rbaycan tarix\u00e7isi Mirz\u0259 Camal Cavan\u015fir “Qaraba\u011f tarixi” kitab\u0131nda qeyd edirdi ki, G\u00f6vh\u0259r a\u011fa k\u00f6hn\u0259lib yarars\u0131z hala d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f Ibrahimx\u0259lil xan\u0131n m\u0259scidini b\u0259rpa etmi\u015f v\u0259 onu atas\u0131n\u0131n vaxt\u0131nda oldu\u011fundan daha g\u00f6z\u0259l g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f\u0259 g\u0259tirmi\u015fdir.
\n
[E.Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 53]<\/span><\/a>
\n
[\u00c7.Qacar. K\u00f6hn\u0259 \u015eu\u015fa. 2007-ci il, s\u0259h. 122]<\/span><\/a>
\n
[Mirz\u0259 Camal Cavan\u015fir Qaraba\u011fi. Qaraba\u011f\u0131n tarixi. 1959-cu il, s\u0259h. 101]<\/span><\/a>
\n
[Qaraba\u011f: m\u00fcnaqi\u015f\u0259 kontekstind\u0259 tarix\\\\\\M\u0259\u015f\u0259di xan\u0131m Neym\u0259tova. Qaraba\u011f\u0131n epiqrafik abid\u0259l\u0259ri. 2014-c\u00fc il, s\u0259h. 163-164]<\/span><\/a><\/p>\n

1837-1838-ci ill\u0259r G\u00f6vh\u0259r a\u011fa \u00f6z v\u0259saiti hesab\u0131na \u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc<\/strong> m\u0259scidi – iki minar\u0259li c\u00fcm\u0259 m\u0259scidini in\u015fa etdirdi. \u00c7. Qacar\u0131n kitab\u0131nda m\u0259scidin tikintisinin XIX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rin\u0259, Az\u0259rbaycan r\u0259ssam\u0131 Elturan Avalovun kitab\u0131nda is\u0259 XIX \u0259srin birinci yar\u0131s\u0131na t\u0259sad\u00fcf etdiyi qeyd olunur. Bu \u015eu\u015fada iki minar\u0259si olan ilk m\u0259scid idi. E. Avalovun “\u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri” kitab\u0131na \u0259sas\u0259n, minar\u0259l\u0259rin olmas\u0131 \u0130brahimx\u0259lil xan\u0131n m\u0259scidinin yenid\u0259n qurulmas\u0131 deyil, yeni tikili oldu\u011funu t\u0259sdiq edir. Az\u0259rbaycan sovet ensiklopediyas\u0131nda g\u00f6st\u0259rilir ki, 1865-1866-c\u0131 ill\u0259rd\u0259 m\u0259scid restavrasiya edilib. Bu, m\u0259scidin binas\u0131n\u0131n \u00fcz\u0259rind\u0259 oyularaq h\u0259kk olunmu\u015f G\u00f6vh\u0259r a\u011fa v\u0259qifnam\u0259sinin m\u0259tni il\u0259 t\u0259sdiql\u0259nir.
\n
[E.Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 53]<\/span><\/a>
\n
[\u00c7.Qacar. Q\u0259dim \u015eu\u015fa. 2007-ci il, s\u0259h. 123-124]<\/span><\/a>
\n
[Az\u0259rbaycan sovet ensiklopediyas\u0131. VI cild. 1982-ci il, s\u0259h. 101]<\/span><\/a>
\n
[\u015e. F\u0259tullayev. XIX \u0259srd\u0259 – XX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rind\u0259 Az\u0259rbaycanda \u015f\u0259h\u0259rsalma v\u0259 memarl\u0131q. 1986-c\u0131 il, s\u0259h. 266]<\/span><\/a>
\n
[Qaraba\u011f: m\u00fcnaqi\u015f\u0259 kontekstind\u0259 tarix\\\\\\M\u0259\u015f\u0259di xan\u0131m Neym\u0259tova. Qaraba\u011f\u0131n epiqrafik abid\u0259l\u0259ri. 2014-c\u00fc il, s\u0259h. 165]<\/span><\/a><\/p>\n

Bu (\u00fc\u00e7\u00fcnc\u00fc) G\u00f6vh\u0259r a\u011fa m\u0259scidinin t\u0259svirl\u0259ri rus r\u0259ssam\u0131 V. V. Vere\u015f\u015faqinin eskizl\u0259rind\u0259 verilib. Qeyd olunan r\u0259sml\u0259r hal-haz\u0131rda bu binan\u0131n memarl\u0131q v\u0259 b\u0259dii x\u00fcsusiyy\u0259tl\u0259rini \u0259ks etdir\u0259n yegan\u0259 tarixi m\u0259nb\u0259dir. Vere\u015f\u015faqinin r\u0259sml\u0259rin\u0259 \u0259sas\u0259n m\u0259scid m\u0259rk\u0259zind\u0259 g\u00fcnb\u0259z olan iki m\u0259rt\u0259b\u0259li binadan t\u0259\u015fkil olunmu\u015fdu.<\/p>\n

\"\"<\/p>\n

E. Avalovun kitab\u0131nda m\u0259scid a\u015fa\u011f\u0131dak\u0131 kimi t\u0259svir olunur:
\n\u201cM\u0259scidin fasadlar\u0131nda simmetrik olaraq yerl\u0259\u015f\u0259n \u00e7atma v\u0259 d\u00fczbucaql\u0131 qap\u0131 yerl\u0259ri diqq\u0259t \u00e7\u0259kir. Tikilinin \u0259sas oxlar\u0131nda yerl\u0259\u015fdirilmi\u015f d\u0259rin camaxatan-eyvanlar \u00f6z\u00fcn\u0259m\u0259xsus portallar t\u0259\u015fkil edirdi. M\u0259scidin m\u0259rk\u0259zi oxda yerl\u0259\u015f\u0259n \u0259sas giri\u015fi d\u00fczbucaql\u0131 \u00e7\u0259r\u00e7iv\u0259d\u0259 d\u0259rin v\u0259 geni\u015f \u00f6n portall\u0131 \u00e7atma camaxatanla vur\u011fulan\u0131b. M\u0259rk\u0259zi giri\u015fin portal\u0131 \u015fimal \u0259sas fasad divar\u0131n\u0131n p\u0259rvaz\u0131ndan xeyli y\u00fcks\u0259kd\u0259 olmaqla \u00e7atma g\u00fcnb\u0259zin fonunda u\u011furla detall\u0131 \u015f\u0259kild\u0259 \u015f\u0259kilib. V.V.Vere\u015faqinin r\u0259smin\u0259 g\u00f6r\u0259, bu giri\u015f portal camaxatan\u0131n\u0131n d\u0259rinliyind\u0259 m\u0259rk\u0259zi giri\u015fin d\u0259rin yar\u0131mdair\u0259vi qap\u0131 yeri, camaxatan\u0131n h\u0259r iki t\u0259r\u0259find\u0259 is\u0259 daha bir ki\u00e7ik d\u00fczbucaql\u0131 qap\u0131 yerl\u0259ri yerl\u0259\u015firdi. <\/em>M\u0259scid binas\u0131 il\u0259 birba\u015fa birl\u0259\u015f\u0259n v\u0259 onun \u0259sas giri\u015fini yan t\u0259r\u0259fd\u0259n \u0259hat\u0259 ed\u0259n iki h\u00fcnd\u00fcr silindr\u015f\u0259killi minar\u0259 parlaq t\u0259\u0259ss\u00fcrat yarad\u0131r ki, bu da memarl\u0131q formalar\u0131n\u0131n \u00fcmumi meyll\u0259rini yuxar\u0131ya do\u011fru m\u00f6ht\u0259\u015f\u0259m \u015f\u0259kild\u0259 tamamlay\u0131r. Bu minar\u0259l\u0259r m\u00f6vcud olan minar\u0259l\u0259rl\u0259 m\u00fcqayis\u0259d\u0259 \u00e7ox geni\u015fdir, onlardan n\u0259inki formas\u0131, h\u0259m d\u0259 dekoru il\u0259 f\u0259rql\u0259nir. <\/em>\u201cVere\u015faqin\u201d minar\u0259l\u0259rinin g\u00f6vd\u0259sinin s\u0259thi birl\u0259\u015fdirici elementl\u0259rl\u0259 v\u0259 s\u0259rt h\u0259nd\u0259si ornamentin geni\u015f lentl\u0259ri il\u0259 ayr\u0131l\u0131r. Minar\u0259nin g\u00f6vd\u0259si stalaktit eyvanla deyil, ki\u00e7ik nazik s\u00fctunlar\u0131n \u00fcz\u0259rind\u0259 sivri uclu \u00e7ad\u0131rla tamamlan\u0131rd\u0131. Minar\u0259l\u0259rin \u00fcst hiss\u0259sinin \u0259trafl\u0131 h\u0259ll yolu XVI-XIX \u0259srl\u0259r\u0259 aid, onlar\u0131n birba\u015fa m\u0259scidin binas\u0131 il\u0259 birl\u0259\u015fm\u0259si is\u0259 XVIII \u0259sr\u0259 aid dini memarl\u0131q abid\u0259l\u0259ri \u00fc\u00e7\u00fcn s\u0259ciyy\u0259vidir. <\/em>\u015eu\u015fa m\u0259scidinin minar\u0259l\u0259ri az aral\u0131 yar\u0131qvari p\u0259nc\u0259r\u0259l\u0259r vasit\u0259sil\u0259 i\u015f\u0131qland\u0131r\u0131l\u0131rd\u0131. Minar\u0259l\u0259rin g\u00fcnb\u0259zl\u0259ri v\u0259 iki i\u015f\u0131ql\u0131 ibad\u0259t zal\u0131n\u0131n \u0259sas g\u00fcnb\u0259zi sonda dini gerb-aypara olan bir n\u00f6v q\u00fcll\u0259l\u0259rl\u0259 tamamlan\u0131rd\u0131.\u00a0 M\u0259rk\u0259zi g\u00fcnb\u0259zin zirv\u0259sin\u0259 y\u00fcks\u0259k q\u00fcll\u0259 il\u0259 yana\u015f\u0131, \u00fcz\u0259rind\u0259 dini bayraqlar ucald\u0131lan kifay\u0259t q\u0259d\u0259r uzun bayraq dir\u0259yi d\u0259 b\u0259rkidilib. Bu, V. V. Vere\u015faqinin \u201c\u015eu\u015fada \u015fi\u0259 m\u00fcs\u0259lmanlar\u0131n\u0131n dini m\u0259rasimi\u201d r\u0259smind\u0259 g\u00f6st\u0259rilib.\u201d
\n<\/em>
[E.Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 53-55]<\/span><\/a><\/p>\n

Rus yaz\u0131\u00e7\u0131s\u0131 Vasili Sidorov da \u00f6z qeydl\u0259rind\u0259 \u00e7ox g\u00fcman ki, Yuxar\u0131 G\u00f6vh\u0259r A\u011fa m\u0259scidind\u0259 ba\u015f vermi\u015f bu dini m\u0259rasiml\u0259rd\u0259n birini bel\u0259 t\u0259svir edir:
\n\u201cTatar Meydan\u0131n\u0131 \u00fcz\u0259rind\u0259n zirv\u0259sind\u0259 aypara olan b\u00f6y\u00fck t\u0259mt\u0259raql\u0131 kir\u0259mitli q\u00fcbb\u0259si olan, iki h\u00fcnd\u00fcr v\u0259 f\u00f6vq\u0259lad\u0259 d\u0259r\u0259c\u0259d\u0259 z\u0259rif minar\u0259si olan g\u00f6z\u0259l t\u0259mt\u0259raql\u0131 m\u0259scid b\u0259z\u0259yir. Bu m\u0259scidd\u0259 fanat tatarlar (az\u0259rbaycanl\u0131lar) v\u0259 farslar H\u00fcseyn v\u0259 \u018flinin xatir\u0259l\u0259rini yad edirl\u0259r, burada dini ekstaz\u0131n tozunda b\u0131\u00e7aqla v\u0259 q\u0131l\u0131ncla \u00f6zl\u0259rini d\u00f6y\u0259n, dini himnl\u0259ri ifa ed\u0259rk\u0259n b\u0259d\u0259nl\u0259rini \u0259z\u0259n v\u0259 yaralar\u0131ndan axan qanla meydan\u0131n da\u015flar\u0131n\u0131 sulayan \u0259zadarlar v\u0259h\u015fi m\u0259rasim ke\u00e7irirl\u0259r\u201d.
\n<\/em>
[V. Sidorov. Rusiya boyunca. 2. Qafqaz. S\u0259yah\u0259t qeydl\u0259ri v\u0259 t\u0259\u0259ss\u00fcratlar. Turist \u00fc\u00e7\u00fcn praktiki m\u0259lumatlar. 1897-ci il. s\u0259h. 244]<\/span><\/a><\/p>\n

\"\"M\u0259scidin interyeri V. V. Vere\u015faqinin ba\u015fqa bir r\u0259smind\u0259 t\u0259svir edilir:
\n\u201cDekorasiyan\u0131n t\u0259sirli n\u0259fisliyi, q\u00fcbb\u0259l\u0259rin, kanvaslar\u0131n v\u0259 m\u0259scidin \u00e7atma ta\u011flara s\u00f6yk\u0259n\u0259n m\u0259rk\u0259zi g\u00fcnb\u0259zinin ornamental qurulu\u015f sxeminin ayd\u0131nl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 m\u0259ntiqliliyi diqq\u0259ti \u00f6z\u00fcn\u0259 c\u0259lb edir. Stalaktitl\u0259rl\u0259 b\u0259z\u0259dilmi\u015f c\u0259nub yar\u0131msferik, \u00e7atma \u015f\u0259killi apsidan\u0131n \u00fcz\u0259rind\u0259 m\u00fck\u0259mm\u0259l i\u015fl\u0259nmi\u015f mehrab\u0131n stalaktitl\u0259rl\u0259 b\u0259z\u0259dilmi\u015f, yar\u0131msferik \u0259n\u0259n\u0259vi camaxatan\u0131 yerl\u0259\u015firdi. G\u00f6r\u00fcn\u00fcr ki, qad\u0131nlar \u00fc\u00e7\u00fcn n\u0259z\u0259rd\u0259 tutulmu\u015f ikinci m\u0259rt\u0259b\u0259d\u0259ki ibad\u0259t zal\u0131n\u0131n yan t\u0259r\u0259find\u0259 t\u0259mt\u0259raql\u0131 balusterl\u0259ri olan eyvanlar uzan\u0131rd\u0131. Bu m\u0259scidin divarlar\u0131ndan birind\u0259 \u015eu\u015fan\u0131n \u0259sas\u0131n\u0131n qoyuldu\u011fu tarixi g\u00f6st\u0259r\u0259n yaz\u0131 var idi\u201d.
\n<\/em>
[E.Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 53-55]<\/span><\/a><\/p>\n

Az\u0259rbaycan memar\u0131 \u015eamil F\u0259tullayev-Fiqarovun “XIX \u0259sr – XX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rind\u0259 \u015f\u0259h\u0259rsalma v\u0259 memarl\u0131q” kitab\u0131nda qeyd olunur ki, bu m\u0259scid daha t\u0259sirli idi, daha yax\u015f\u0131 dekorasiya olunmu\u015fdu v\u0259 Qaraba\u011f xanlar\u0131n\u0131n bir zamanlardak\u0131 \u015f\u00f6hr\u0259tin\u0259 uy\u011fun idi.
\n
[\u015e. F\u0259tullayev. XIX \u0259srd\u0259 – XX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rind\u0259 Az\u0259rbaycanda \u015f\u0259h\u0259rsalma v\u0259 memarl\u0131q. 1986-c\u0131 il, s\u0259h. 266]<\/span><\/a><\/p>\n

1883-1884-c\u00fc ill\u0259rd\u0259 G\u00f6vh\u0259r a\u011fan\u0131n \u0259mri il\u0259 memar K\u0259rb\u0259layi S\u0259fixan Qaraba\u011fi t\u0259r\u0259find\u0259n indiki – d\u00f6rd\u00fcnc\u00fc<\/strong> v\u0259 iki minar\u0259li sayca sonuncu<\/strong> c\u00fcm\u0259 m\u0259scidi in\u015fa edildi. E. Avalov kitab\u0131nda qeyd edirdi ki, onun \u0259vv\u0259lki m\u0259scidin t\u0259m\u0259li \u00fcz\u0259rind\u0259 tikilmi\u015f olmas\u0131 ehtimal\u0131 var. G\u00fcman ki, yeni m\u0259scid binas\u0131 \u0259vv\u0259lki m\u0259scidin minar\u0259l\u0259rinin h\u0259rbi \u0259m\u0259liyyatlar zaman\u0131 da\u011f\u0131d\u0131lmas\u0131 v\u0259 ya z\u0259lz\u0259l\u0259 zaman\u0131 da\u011f\u0131lmas\u0131 n\u0259tic\u0259sind\u0259 in\u015fa edilmi\u015fdi. M\u0259scidil\u0259 yana\u015f\u0131 G\u00f6vh\u0259r a\u011fan\u0131n ad\u0131 il\u0259 “G\u00f6vh\u0259riyy\u0259” adland\u0131r\u0131lm\u0131\u015f m\u0259dr\u0259s\u0259 tikilmi\u015fdi. M\u0259dr\u0259s\u0259nin ikinci m\u0259rt\u0259b\u0259sind\u0259 ki\u00e7ik ota\u011f\u0131n nax\u0131\u015flar\u0131 \u00fcz\u0259rind\u0259 az\u0259rbaycanl\u0131 r\u0259ssam Mir M\u00f6hs\u00fcn N\u0259vvab i\u015fl\u0259mi\u015fdi.<\/p>\n

1961-ci ilin “Az\u0259rbaycan SSR Elml\u0259r Akademiyas\u0131n\u0131n x\u0259b\u0259rl\u0259ri.Ictimai elml\u0259r seriyas\u0131” jurnal\u0131nda\u00a0 g\u00f6st\u0259rilir ki, m\u0259scid n\u0259zdind\u0259 m\u0259kt\u0259b 1801-ci ild\u0259, h\u0259l\u0259 \u0130brahimx\u0259lil xan\u0131n sa\u011fl\u0131\u011f\u0131nda t\u0259sis edilmi\u015fdi.
\n
[E.Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 55; 57]<\/span><\/a>
\n
[\u015e. F\u0259tullayev. \u015eu\u015fa abid\u0259l\u0259ri. 1970-ci il, s\u0259h. 6]<\/span><\/a>
\n
[\u00c7.Qacar. Q\u0259dim \u015eu\u015fa. 2007-ci il, s\u0259h. 124]<\/span><\/a>
\n
[Az\u0259rbaycan SSR Elml\u0259r Akademiyas\u0131n\u0131n x\u0259b\u0259rl\u0259ri.Ictimai elml\u0259r seriyas\u0131. 1961-\u0441i il. s\u0259h. 51]<\/span><\/a><\/p>\n

\u015e.F\u0259tullayev-Fiqarov bunlar\u0131 qeyd edir: \u201cBu m\u0259scidin tikintisind\u0259 Qaraba\u011fi k\u00f6hn\u0259 memarl\u0131q-planla\u015fd\u0131rma sxemind\u0259n (m\u0259rk\u0259zi-g\u00fcnb\u0259z) imtina etmi\u015f v\u0259 A\u011fdam m\u0259scidind\u0259 v\u0259 \u015eu\u015fadak\u0131 A\u015fa\u011f\u0131 G\u00f6vh\u0259r a\u011fa m\u0259scidind\u0259 (A\u015fa\u011f\u0131 m\u0259scid) istifad\u0259 edil\u0259n ibad\u0259txana h\u0259ll yolu ideyas\u0131n\u0131 inki\u015faf etdirmi\u015fdi\u201d.
\n<\/em>
[\u015e. F\u0259tullayev. XIX \u0259srd\u0259 – XX \u0259srin \u0259vv\u0259ll\u0259rind\u0259 Az\u0259rbaycanda \u015f\u0259h\u0259rsalma v\u0259 memarl\u0131q. 1986-c\u0131 il, s\u0259h. 266]<\/span><\/a><\/p>\n

M\u0259scidin \u015fimal \u0259sas fasad\u0131n\u0131n b\u00fct\u00fcn \u00f6n hiss\u0259si geni\u015f eyvanla – Az\u0259rbaycan\u0131n A\u011fdam rayonunda yerl\u0259\u015f\u0259n \u015eahbulaq m\u0259scidi tipli yar\u0131msirkul y\u00fcng\u00fcl da\u015f arkada il\u0259 b\u0259z\u0259dilib. M\u0259scidin eyvan\u0131n\u0131n arkadas\u0131 h\u00fcnd\u00fcrl\u00fcy\u00fc iki m\u0259rt\u0259b\u0259li tikilinin \u0259sas fasad\u0131n\u0131n dem\u0259k olar ki, \u00fcmumi y\u00fcks\u0259kliyi q\u0259d\u0259r olan \u00fc\u00e7 eyni ta\u011fdan ibar\u0259tdir. Ta\u011flar\u0131n \u00fcz\u0259rind\u0259 uzun lent il\u0259 Quran yaz\u0131s\u0131 uzan\u0131r.<\/p>\n

E. Avalov a\u015fa\u011f\u0131dak\u0131lar\u0131 qeyd edir:
\n\u201cM\u0259scidin \u0259sas fasad\u0131n\u0131n kompozisiyas\u0131n\u0131n memarl\u0131q h\u0259lli onun b\u0259dii g\u00f6r\u00fcn\u00fc\u015f\u00fcn\u0259 ibad\u0259t binas\u0131ndan daha \u00e7ox saray tipli m\u0259nzil xarakteri verir. Binan\u0131n bu b\u0259dii x\u00fcsusiyy\u0259ti \u015eu\u015fa C\u00fcm\u0259 m\u0259scidinin f\u0259rql\u0259ndirici x\u00fcsusiyy\u0259tl\u0259rind\u0259n biridir.\u201d
\n<\/em>
[E.Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 61; 56]<\/span><\/a><\/p>\n

M\u0259scidin ibad\u0259t zal\u0131 ikiqat p\u0259nc\u0259r\u0259lidir v\u0259 planda dem\u0259k olar ki, kvadratd\u0131r. Onun yanlar\u0131nda balkonlar uzan\u0131r. Zal\u0131n s\u0259kkizgu\u015f\u0259li alt\u0131 s\u00fctuna s\u00f6yk\u0259n\u0259n \u00fc\u00e7 orta c\u0259rg\u0259sinin \u00e7at\u0131s\u0131 y\u0131\u011f\u0131nlar\u0131 \u00e7atma formas\u0131ndad\u0131r. M\u0259scidin divarlar\u0131 ornament \u015f\u0259klind\u0259 \u0259r\u0259b h\u00f6rm\u0259 yaz\u0131s\u0131 il\u0259 b\u0259z\u0259dilib.
\n
[\u041a. M. M\u0259mm\u0259dzad\u0259. Az\u0259rbaycan\u0131n in\u015faat s\u0259n\u0259ti (q\u0259dim d\u00f6vrl\u0259rd\u0259n XIX \u0259sr\u0259 q\u0259d\u0259r) 1983-c\u00fc il, s\u0259h. 62]<\/span><\/a>
\n
[\u015e. F\u0259tullayev. \u015eu\u015fa abid\u0259l\u0259ri. 1970-ci il, s\u0259h. 6]<\/span><\/a><\/p>\n

M\u0259scidin minar\u0259l\u0259ri iki r\u0259ngli k\u0259rpicd\u0259n in\u015fa edilib. Onlar k\u0259rpic h\u00f6rg\u00fcl\u00fc nax\u0131\u015flar v\u0259 Quran yaz\u0131s\u0131 il\u0259 b\u0259z\u0259dilib. Bu nax\u0131\u015flar\u0131n m\u00fc\u0259llifi Mir M\u00f6hs\u00fcn N\u0259vvabd\u0131r. Minar\u0259nin g\u00f6vd\u0259sinin i\u00e7\u0259risind\u0259 m\u00fc\u0259zzin \u00fc\u00e7\u00fcn yuxar\u0131 meydan\u00e7aya aparan, sivri uclu \u00e7ad\u0131rla \u00f6rt\u00fclm\u00fc\u015f, nazik z\u0259rif s\u00fctunlara s\u00f6yk\u0259n\u0259n 85 pill\u0259li dar v\u0259 dik vint\u015f\u0259killi pill\u0259k\u0259n var.
\n
[K. M. M\u0259mm\u0259dzad\u0259. Az\u0259rbaycan\u0131n in\u015faat s\u0259n\u0259ti (q\u0259dim d\u00f6vrl\u0259rd\u0259n XIX \u0259sr\u0259 q\u0259d\u0259r) 1983-c\u00fc il, s\u0259h. 63]<\/span><\/a>
\n
[E.Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi g\u00f6rk\u0259minin qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 56]<\/span><\/a>
\n
[\u015e. F\u0259tullayev. \u015eu\u015fa abid\u0259l\u0259ri. 1970-ci il, s\u0259h. 6]<\/span><\/a><\/p>\n

\"\"<\/p>\n

Sovet hakimiyy\u0259ti ill\u0259rind\u0259 Yuxar\u0131 m\u0259scidd\u0259 diyar\u015f\u00fcnasl\u0131q muzeyi yerl\u0259\u015firdi. H\u0259min ill\u0259rd\u0259 h\u0259yata ke\u00e7iril\u0259n bir ne\u00e7\u0259 yenid\u0259nqurma i\u015fl\u0259rind\u0259n sonra m\u0259scidin qar\u015f\u0131s\u0131ndak\u0131 “meydana” \u00e7\u0131xan tikili m\u0259dr\u0259s\u0259nin q\u0259rb qanad\u0131 istisna olmaqla s\u00f6k\u00fclm\u00fc\u015f, yerind\u0259 ki\u00e7ik bir ba\u011f\u00e7a sal\u0131nm\u0131\u015fd\u0131. N\u0259tic\u0259d\u0259 m\u0259scidin \u0259sas fasad\u0131 tamamil\u0259 meydana a\u00e7\u0131ld\u0131. E. Avalovun s\u00f6zl\u0259rin\u0259 g\u00f6r\u0259, m\u0259scidin h\u0259y\u0259tinin m\u0259rk\u0259zind\u0259 bir vaxtlar hovuz olub, h\u0259min hovuz 1970-ci ill\u0259r\u0259 q\u0259d\u0259r art\u0131q da\u011f\u0131lm\u0131\u015f v\u0259ziyy\u0259td\u0259 idi. M\u0259scidin qar\u015f\u0131s\u0131ndak\u0131 meydanda 1990-c\u0131 ill\u0259rd\u0259 erm\u0259ni i\u015f\u011fal\u0131 zaman\u0131 da\u011f\u0131d\u0131lm\u0131\u015f, “Meydan bula\u011f\u0131” adlanan bulaq da yerl\u0259\u015firdi.
\n
[E.Avalov. \u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin memarl\u0131\u011f\u0131 v\u0259 onun tarixi simas\u0131n\u0131n qorunmas\u0131 probleml\u0259ri. 1977-ci il, s\u0259h. 60; 63]<\/span><\/a><\/p>\n

\u015eu\u015fa \u015f\u0259h\u0259rinin erm\u0259ni silahl\u0131 birl\u0259\u015fm\u0259l\u0259ri t\u0259r\u0259find\u0259n i\u015f\u011fal edilm\u0259sind\u0259n sonra 1992-ci ilin may\u0131nda m\u0259scid vandalizm\u0259 m\u0259ruz qalm\u0131\u015fd\u0131r.<\/p>\n

\"image_pdf\"<\/a>\"image_print\"<\/a><\/div>","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Qarabag.com sayt\u0131 \u015eu\u015fada tikilmi\u015f sayca d\u00f6rd\u00fcnc\u00fc m\u0259scid olan Yuxar\u0131 G\u00f6vh\u0259r a\u011fa m\u0259scidi haqq\u0131nda material haz\u0131rlay\u0131b. M\u0259qal\u0259d\u0259 vaxtil\u0259 indiki m\u0259scidin yerind\u0259 olmu\u015f \u0259vv\u0259lki \u00fc\u00e7 m\u0259scid haqq\u0131nda da m\u0259lumat verilib. M\u0259qal\u0259 ilk \u0259n q\u0259dim m\u0259scidin t\u0259sviri il\u0259 ba\u015flayaraq xronoloji ard\u0131c\u0131ll\u0131qla davam edir.<\/p>\n","protected":false},"author":11,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[1258],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/11489"}],"collection":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/users\/11"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=11489"}],"version-history":[{"count":14,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/11489\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":11522,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/11489\/revisions\/11522"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=11489"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=11489"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/qarabag.com\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=11489"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}